همه چیز در مورد کبد چرب در کودکان
با افزایش جمعیت و تغییر سبک زندگی بیشتر بزرگسالان و کودکان کم‌تحرک شده‌اند. در گذشته بیشتر کودکان با انجام بازی‌هایی مثل فوتبال، هفت سنگ و قایم باشک و سایر بازی‌های پرتحرک سرگرم می‌شدند؛ اما در حال حاضر تلویزیون و لپ‌تاپ جای آنها را گرفته است. بی‌تحرکی و مصرف زیاد فست‌فود را می‌توان از مهم‌ترین عوامل ابتلای کودکان به انواع بیماری‌ها دانست. یکی از بیماری‌هایی که در حال حاضر، بسیار در کودکان دیده می‌شود و سلامت آنها را به خطر انداخته، کبد چرب است. به همین دلیل شناخت و آشنایی با علائم کبد چرب در کودکان ضروری است. با این‌حال، تشخیص علائم این بیماری در مراحل اولیه سخت است و به همین علت والدین باید اطلاعات خود را در مورد علائم کبد چرب در کودکان افزایش دهند.
در این مقاله، در مورد علائم کبد چرب در کودکان، عوارض احتمالی و روش‌های درمان آن توضیحاتی بیان می‌شود.
کبد چرب چیست و چرا به این بیماری مبتلا می‌شویم؟
کبد یکی از اندام‌های حیاتی بدن انسان و تنها عضوی است که توانایی ترمیم خودش را دارد. به‌طور طبیعی در کبد چربی وجود دارد ولی اگر مقدار این چربی بیش از حد مجاز باشد، باعث بروز مشکلات و بیماری‌های کبدی می‌شود. یکی از شایع‌ترین بیماری‌های آسیب‌زننده به کبد، کبد چرب نام دارد. کبد چرب که به آن “بیماری خاموش” هم گفته می‌شود، سه نوع دارد. کبد چرب غیرالکلی (Non-Alcoholic Fatty Liver Disease)، کبد چرب الکلی (Alcoholic Fatty Liver Disease) و در مراحل طولانی مدت و درمان نشده، سیروز کبدی شایع‌ترین انواع این بیماری هستند. شناخت علائم کبد چرب در تشخیص زودهنگام و درمان آن بسیار مؤثر می‌باشد.
در کبد چرب غیرالکلی، میزان چربی موجود در کبد بیش از حد طبیعی است. عامل اصلی افزایش چربی در کبد، بیماری‌های زمینه‌ای یا سبک زندگی ناسالم است که باعث بروز این اختلالات کبدی می‌شود. در صورتی که به مدت طولانی کبد چرب وجود داشته باشد و درمان و پیگیری نشود، به سیروز کبدی تبدیل می‌گردد. در این بیماری سلول‌های کبد تخریب شده و بافتهای آسیب‌دیده که به آنها بافت زخم یا اسکار می‌گویند، جایگزین سلول‌های سالم در کبد می‌شوند.
سبک زندگی ناسالم که شامل کم‌تحرکی، مصرف زیاد غذاهای سرخ‌شده و تنقلات شور و ناسالم است، از مهم‌ترین عوامل ابتلا به کبد چرب شناخته می‌شود.
آیا کودکان هم به کبد چرب مبتلا می‌شوند؟
متأسفانه در سال‌های اخیر تعداد کودکان و نوجوانانی که به بیماری کبد چرب مبتلا می‌شوند، در حال افزایش است. کبد چرب غیرالکلی شایع‌ترین نوع این بیماری در بین کودکان است؛ اما با تشخیص به موقع و درمان این بیماری، می‌توان از بروز مشکلات جدی برای کودکان در سنین پایین پیشگیری نمود. مطالعات نشان داده بیش از نیمی از کودکان مبتلا به کبد چرب، به اضافه وزن نیز مبتلا بوده‌اند. بنابراین، می‌توان گفت کودکانی که اضافه وزن دارند، بیشتر در خطر ابتلا به این بیماری می‌باشند.
عوارض کبد چرب در کودکان چیست؟
همان طور که بیان گردید تشخیص زودهنگام کبد چرب در کودکان می‌تواند از پیشرفت آن جلوگیری کند. اگر کبد چرب در کودکان به موقع درمان نشود، ممکن است منجر به التهاب کبد شده و بافتهای اسکار یا زخم در آن تشکیل شود. برای آگاهی از عوارض کبد چرب در کودکان و درمان آن، باید به پزشک مراجعه گردد و با انجام آزمایش طبق دستورات پزشک اقدام نمایید.
علائم کبد چرب در کودکان چیست؟
در مراحل اولیه بیماری کبد چرب، علائم بیرونی مانند احساس ضعف و خستگی دیده نمی‌شود. برای تشخیص قطعی کبد چرب نیاز است که آزمایش و سونوگرافی انجام شود، ولی اطلاع از علائم احتمالی این بیماری می‌تواند به شما در تشخیص زودهنگام کبد چرب کمک کند. درد و تورم در قسمت بالا و سمت راست شکم شایع‌ترین علامت کبد چرب به شمار می‌آید.
معمولا پزشک با معاینه بالینی کودک می‌تواند التهاب کبد را تشخیص دهد. احساس خستگی و ضعف عضلانی، اختلال در توجه، ریزش مو و حساسیت پوستی، بی‌اشتهایی و زردی پوست از دیگر علائم این بیماری در کودکان است. فشار خون بالا یا علائم اولیه دیابت نوع دو، از سایر مشکلاتی است که به دلیل اختلال در عملکرد کبد و وجود بیماری کبد چرب در کودکان ایجاد می‌شود.
برای تشخیص کبد چرب در کودکان چه آزمایش‌هایی باید انجام شود؟
معمولا برای تشخیص کبد چرب در کودکان بعد از معاینه عمومی پزشک، آزمایش خون و سونوگرافی انجام می‌شود. وزن و قد کودک، سابقه رشد و بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت نوع یک، اطلاعاتی است که باید توسط متخصص بررسی شود. معمولا آزمایش‌های دیگر مانند آزمایش ادرار، نمونه‌برداری از کبد، سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی برای بررسی دقیق‌تر بافت و عملکرد کبد انجام می‌گردد.
روش های درمان کبد چرب در کودکان
قد و وزن کودکان در حال رشد باید در بازه‌های زمانی منظمی اندازه‌گیری شود. کودکانی که به اضافه وزن مبتلا هستند، باید توسط متخصص تغذیه تحت نظر باشند تا به وزن طبیعی و نرمال برسند. توجه به این موضوع بسیار مهم است، زیرا چاقی اولین و مهم‌ترین عامل ابتلای کودکان به کبد چرب است. همچنین، اولین روش برای درمان این بیماری هم کاهش وزن شناخته می‌شود. ورزش و بازی‌هایی که باعث تحرک بیشتر در کودکان می‌شود، برای کاهش وزن و درمان کبد چرب در آنها بسیار مؤثر می‌باشد.
غذاهای مفید برای کبد چرب کودکان مواردی هستند که در آنها میزان قند، چربی و نمک زیاد نباشد. مصرف میوه‌ها و سبزی‌ها به جای غذاهای سرخ‌شده و آماده، برای پاکسازی کبد در کودکان بهترین توصیه است.به عنوان مثال، مصرف بادام و کشمش به دلیل داشتن پتاسیم، جایگزین‌های خوبی برای تنقلاتی مانند چیپس و پفک هستند.
توصیه های تغذیه ای به پدر و مادرها برای کنترل کبد چرب در کودکان
- مصرف نان های سبوس دار مانند نان سنگک در رژیم غذایی کودک به جای نان های بدون سبوس
- محدود کردن یا تا حد امکان اجتناب از مصرف انواع نوشیدنی های شیرین مانند چای شیرین، نوشیدنی های گازدار، آبمیوه های صنعتی، شیرهای طعم دار، بیسکوئیت ها، شیرینی ها و کیک های خامه ای و شکلاتی، انواع شکلات ها و بستنی ها
- جایگزین کردن غذاهای بخارپز، آب پز و تنوری به جای سرخ شده
- استفاده از روغن های مایع مانند روغن زیتون، آفتابگردان و روغن ذرت به جای روغن های جامد، کره، مارگارین و چربی‌های حیوانی
- کاهش مصرف خامه، سرشیر، پنیرخامه ای، کره، ماست پر چرب و خامه ای، غذاهای سرخ شده، انواع شیرینی های خامه ای، شیر پر چرب و بستنی
- استفاده از لبنیات کم چرب به جای لبنیات پر چرب
- کاهش مصرف سس مایونز و جایگزین کردن سس سالاد سالم با استفاده از ماست کم چرب، آبلیمو، سرکه و یا آب نارنج و سبزی های معطر و روغن زیتون
- استفاده از آب آشامیدنی سالم به عنوان بهترین نوشیدنی برای رفع تشنگی و تأمین مایعات موردنیاز کودک
- محدود کردن استفاده از میان وعده های غذایی با ارزش تغذیه ای کم، مانند فرآورده های غلات حجیم شده، شکلات، چیپس، پاستیل، چوب شور و آب نبات
- محدود کردن مصرف انواع فست فودها و غذاهای آماده چرب و شور و جایگزین کردن غذاهای سنتی با ارزش تغذیه ای بالا
- استفاده از انواع سبزی ها و میوه های متنوع، رنگارنگ و معطر در وعده های غذایی اصلی مانند انواع سالادها، آش ها، سوپ ها و سایر خوراک های حاوی سبزی ها
- توجه به کاهش وزن کودکان چاق با تشویق آن ها به پیروی از یک رژیم غذایی مناسب تحت نظر متخصص تغذیه
نقش ورزش برای کنترل کبد چرب در کودکان
انجام روزانه یا هفتگی ورزش هایی مانند پیاده روی، شنا یا دوچرخه سواری به همراه رژیم غذایی مناسب در بهبود کبد چرب بسیار مؤثر است. همچنین، ورزش باعث کاهش خطر دیابت، پر فشاری خون و چربی خون بالا می شود که همگی از جمله عوامل خطر کبد چرب محسوب می شود. ورزش باعث کاهش میزان آنزیم های کبدی در سرم بیماران مبتلا به کبد چرب می شود، حتی افزایش اندک در میزان فعالیت بدنی روزانه نیز باعث بهبود آنزیم های کبدی می‌گردد.
سخن پایانی
امروزه شیوع بیماری‌هایی مانند کبد چرب هم در بین بزرگسالان و هم در بین کودکان بسیار افزایش یافته است. کم‌تحرکی و سبک زندگی ناسالم در کنار تغذیه ناسالم، عوامل بسیار مهمی هستند که ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. برای سلامت کودکان لازم است مشکلاتی مانند چاقی، مصرف بیش از حد غذاهای آماده و تنقلات پرکالری کنترل شود.
منابع
- Krause’s Food and the Nutrition Care Process. Elsevier, 2017.
- Healthline
