بررسی تاثیر روزه داری بر دیابت ، آیا دیابتی ها می توانند روزه بگیرند؟

دیابت (بیماری قند) جزء موارد ممنوعیت کامل روزه داری نیست، بلکه بسته به حالات مختلف و وضعیت بیمار و نیز صلاح‌دید پزشک، فرد می‌تواند برای روزه گرفتن یا نگرفتن تصمیم بگیرد.

به طور کلی می‌توان گفت بیماران دیابتی که قند خون‌شان به خوبی تحت کنترل است و مبتلا به بیماری‌های دیگر نیستند و به عبارت دیگر دیابت موجب صدمه به کلیه‌ها، چشم‌ها، قلب و دیگراعضای بدن‌شان نشده است و نیز بیمارانی که انسولین مصرف نمی‌کنند،  می‌توانند روزه بگیرند. آن چه که باید بیماران دیابتی به آن توجه داشته باشند، این است که روزه‌داری را نباید معادل رژیم غذایی برای کاهش قند دانست و ضرورت دارد که بیماران دیابتی اصول صحیح روزه‌داری و رژیم دائم خود را در این ماه نیز رعایت نمایند. آن‌ها نباید کالری دریافتی خود را در این ماه افزایش دهند و همچنین باید مصرف قندها و مواد شیرین مثل زولبیا و بامیه را محدود نمایند.

کنترل قند خون طی روزه داری

توصیه بسیار مهم این است که بیماران دیابتی که روزه می‌گیرند، به وسیله گلوکومتر قند خون‌شان را پیش از افطار، ۲ ساعت پس از افطار و نیز پیش از سحری اندازه بگیرند. در صورتی که قند خون فرد دیابتی ۲ ساعت پس از افطار بالای ۲۵۰  میلی‌گرم در دسی‌لیتر بود، شب بعد باید ۲۰ درصد از میزان کالری خود را در زمان افطار کم کند. در مورد سحر هم  اگر قند خون پیش از سحر بیش از ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر بود، باید ۲۰  درصد از میزان کالری دریافتی در زمان سحرکم شود، اما  اگر قند خون بیمار قبل از سحر بیش از ۳۵۰ میلی گرم در دسی لیتر بود، بهتر است اصلا روزه نگیرد. در مورد مصرف قرص‌های کاهنده قند خون توصیه می‌شود قرص‌های مصرفی صبح و ظهر همزمان هنگام افطار و قرص‌های مصرفی شبانه پیش از سحر مصرف شود.

مهم‌ترین و خطرناک‌ترین عارضه‌ای که بیماران دیابتی را در زمان روزه داری تهدید می‌کند، افت شدید قند خون (هیپوگلسیمی) در طی روز است. این وضعیت خطرناک که باعلائمی مانند عرق کردن، احساس گیجی، تپش قلب، لرزش بدن، تاری دید، بی حالی و در نهایت بی‌هوشی مشخص می‌شود، درصورتی که بلافاصله با مصرف مواد قندی درمان نشود ممکن است منجربه اغماء و حتی مرگ بیمارشود. نکته مهم این است در افرادی که دچار هیپوگلیسمی مکرر می‌شوند، ممکن است نخستین علامت کاهش سطح هوشیاری و اغما باشد. بیماران دیابتی که قصد روزه گرفتن دارند باید حتما به پزشک معالج خود مراجعه و نام داروهایی را که مصرف می‌کنند به طور دقیق به او بگویند، زیرا برخی از این داروها که نیمه  عمر طولانی داشته و مدت زیادی در بدن می‌مانند، می توانند خطر افت قند خون (هیپوگلیسمی) را افزایش دهند. ازجمله این داروها می‌توان به قرص گلی‌بنکلامید اشاره نمود. در چنین مواردی ممکن است پزشک متخصص اقدام به تعویض داروی مصرفی نموده و داروی دیگری راکه مناسب‌تر است جایگزین نماید.

در شرایط زیر به افراد مبتلا به دیایت توصیه می‌شود روزه نگیرند:

• بیماران دیابتی که انسولین مصرف می‌کنند، بهتراست روزه نگیرند، مگر کسانی که میزان انسولین مصرفی آن‌ها زیاد نبوده و طی روز دچار افت قند خون نمی‌شوند.
• بیماران دیابتی که سحری نخورده‌اند بهتراست درآن روز، روزه نگیرند.
• بیمارانی که به هر دلیل قند خون آن‌ها پیش از سحر بیشتر از ۳۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، بهتر است که اصلا روزه نگیرند.
• بیماران دیابتی که به نحوی دچارعوارض مزمن دیابت برکلیه ها، مغز، قلب، چشم‌ها، دست‌ها وپاها و سایر اندام‌های بدن شده‌اند، هر چند ممکن است دچار مشکل حادی نشوند، ولی جهت پیشگیری از پیشرفت عوارض مزمن بهتر است بدون مشورت پزشک متخصص روزه نگیرند.

توصیه‌های تغذیه‌ای برای افراد مبتلا به دیابت که روزه می‌گیرند

افراد مبتلا به دیابت باید توصیه‌های لازم برای حفظ سلامت را از پزشک خود دریافت کنند. آن‌ها چند روز پس از شروع ماه رمضان بهتر است دوباره به مطب پزشک مراجعه کنند تا پس از معاینه، دوز داروهای دریافتی آن‌ها بررسی شود. به بیماران دیابتی که روزه می‌گیرند، توصیه می‌شود قبل از ماه رمضان دستورالعمل‌های مربوط به فعالیت بدنی، برنامه ریزی وعده غذایی، نظارت بر قند خون، دوز دارو و زمان بندی داروها را بیاموزند. همیشه همراه خود دستگاه کنترل قند خون داشته باشند و مرتب قند خون خود را چک نمایند. هرگونه کاهش قند خون ممکن است بیمار را در معرض خطر به کما رفتن قرار دهد. حتما وعده سحری را میل کنند. معمولا پزشک برای این وعده برنامه خاص به آن‌ها می‌دهد. پس از افطار کمی ورزش کنند. پیاده‌روی از ساده‌ترین و تأثیرگذارترین ورزش‌ها است.

رژیم غذایی افراد دیابتی در ماه رمضان

هنگامی که ساعات روشنایی روز به اتمام می‌رسد، روزه به پایان ‌رسیده و فرد تا طلوع آفتاب زمان دارد غذا بخورد و نوشیدنی بنوشد تا بدنش در شرایط مناسب تغذیه‌ای قرار بگیرد. برای افرادی که مبتلا به دیابت هستند، غذا خوردن به اندازه کافی و مهم‌تر از آن نحوه تغذیه سالم و خوردن غذاها و نوشیدنی‌های مناسب بسیار حائز اهمیت است.

مبتلایان به دیابت به علت ماهیت بیماری خود باید در مورد تغذیه اطلاعات مناسبی داشته باشند و بدانند کدام مواد غذایی ممکن است قند آن‌ها را به سرعت یا به آهستگی بالا ببرد.

برای مثال، کربوهیدرات‌ها منبع انرژی هستند و مقدار زیادی انرژی تولید می‌کنند، اما می‌توانند منجر به بالارفتن قند خون شوند. این مسئله به خصوص برای افرادی که مبتلا به دیابت نوع ۲ هستند، می‌تواند مشکل‌زا باشد. در این میان طبیعی است که کربوهیدرات‌های با شاخص گلیسمی پایین، مثل برنج قهوه‌ای، نان‌های کامل(غلات کامل) و سبزی‌ها، گزینه‌های مناسب‌تری نسبت به برنج سفید، نان سفید و غلات تصفیه شده و یا سیب زمینی باشد.

آیا شیرینی برای دیابتی روزه دار مضر است؟

واقعیت این است که ساعات طولانی روزه‌داری ممکن است میل شدیدی به خوردن شیرینی ایجا کند و به علاوه شیرینی‌ها ممکن است یک خوردنی محبوب در زمان افطار باشند، اما حتما می‌دانید که شیرینی‌ها برای جلوگیری از بالارفتن سطح قند خون خوب نیستند. اگر می‌خواهید شیرینی یا شکلات مصرف کنید، بهتر است که تا حد امکان کم مصرف شوند.

اگر میزان قند خون شما به علت افطار یا سحر به میزان خیلی شدید افزایش یافت، حتما با پزشک خود مشورت کنید و شاید بهتر باشد روزه گرفتن را ادامه ندهید.

بهترین پروتئین برای افراد دیابتی

پروتئین‌ها منبع خوبی از انرژی هستند و آرام‌تر از کربوهیدرات‌ها جذب می‌شوند؛ بنابراین، می‌توانند گزینه مناسبی برای دیابتی‌ها باشند. اما افرادی که علائم بیماری کلیه ناشی از دیابت دارند قبل از افزایش قابل توجه در میزان پروتئین مصرفی خود، حتما باید از پزشک خودشان راهنمایی بخواهند. مغزها و آجیل، ماهی‌های چرب، آووکادو، زیتون و روغن زیتون منابع عالی انرژی هستند و در عین حال به افزایش سطح کلسترول خوب خون (HDL) کمک می‌کنند.

نکته بسیار مهم دیگر این است که برخی از بیماران دیابتی نیز که از دارو استفاده می‌نمایند، گاهی برداشت اشتباه دارند و تصور می‌کنند چون در طول روز غذا نمی خورند لازم نیست قرص بخورند. در صورتی که حتی اگر هیچ غذایی در طول روز نخورند به مقداری از انسولین پایه نیاز دارند. این گونه بیماران باید میزان مصرف داروهای خود را با تجویز پزشک، تنظیم نمایند؛ همچنین آنان باید حین روزه داری، حداقل سه بار در طول روز، قند خون خود را کنترل کنند. قند خون مبتلایان به دیابت دو ساعت بعد از سحر و دو ساعت بعد از افطار نباید بیش از ۱۶۰ میلی گرم بر دسی لیتر باشد و در طول روز نیز نباید کم‌تر از ۷۰ یا ۶۰ میلی گرم بر دسی لیتر باشد ؛ درصورت وقوع چنین حالتی، آنان باید سریعا روزه داری را قطع و با پزشک مشورت کنند.

مسئله دیگر این است که بیماران مبتلا به دیابت برای روزه داری باید دانش کافی، کنترل روزانه قند و آگاهی از اصول تغذیه در روزه داری را داشته باشند. مبتلایان به دیابت در حالت معمولی باید غذاها را در وعده بیشتر و حجم کم‌تر استفاده نمایند که رعایت این مسئله در ماه رمضان، دشوار می‌شود. بنابراین، به آنان توصیه می‌شود، هنگام افطار از خوردن سریع و مصرف زیاد غذا پرهیز کنند. مواد غذایی نشاسته‌ای که زود جذب بدن می‌شوند، مانند حلوا و شعله زرد اصلا برای دیابتی‌ها مناسب نیست بلکه آنان بهتر است هنگام افطار، پنیر، شیر و چای بدون قند مصرف کنند و با دو ساعت فاصله، شام مختصری بخورند.

همچنین، دیابتی‌ها برای وعده سحری نیز نباید غذاهای پرچرب و شیرین بخورند؛ روزه گرفتن بدون سحری نیز برای دیابتی‌ها، اشتباه ترین کار ممکن است. باید به این نکته بسیار مهم نیز توجه نمود که روزه داری برای مبتلایان به دیابت که دچار عوارض ناشی از دیابت مانند عوارض کلیوی، قلبی و خون‌ریزی‌های چشمی هستند، بسیار خطرناک می‌باشد.

بنابراین، قانون کلی برای افراد دیابتی وجود ندارد و بیماران برای روزه داری حتما باید با پزشک معالج خود صحبت کنند. حتی اگر به فرد دیابتی اجازه روزه داری هم داده شود منوط به این شرط خواهد بود که در طول ماه رمضان، هر روز قند خود را کنترل کند؛ در هرلحظه اگر میزان قند از کنترل خارج شد، روزه داری باید متوقف شود.

منبع:

کتاب راهنمای سلامت در ماه مبارک رمضان