در دوران شیمی درمانی چه توصیه های تغذیه ایی را رعایت کنیم؟
شیمی درمانی و تغذیه : شیمیدرمانی یک نوع درمان شیمیایی دارویی تهاجمی است که به منظور از بین بردن سلولهای با رشد سریع، مورد استفاده قرار میگیرد. در واقع، این روش معمولا برای درمان سرطان استفاده میشود، چون در این بیماری سلولهای سرطانی رشد کرده و خیلی سریعتر از سایر سلولها تقسیم و پخش میشوند.
شیمیدرمانی معمولا در کنار سایر روشهای درمانی مثل جراحی، پرتودرمانی یا هورمون درمانی مورد استفاده قرار میگیرد که به عوامل مختلف بستگی دارد:
- مرحله و نوع سرطان
- سلامت کلی بدن بیمار
- درمانهای قبلی که فرد برای درمان سرطان دریافت نموده است
- محل قرارگیری سلولهای سرطانی
با این که شیمیدرمانی روش مؤثری برای حمله به سلولهای سرطانی است، میتواند عوارض جانبی جدی نیز داشته و بر کیفیت زندگی فرد اثرگذار باشد.
عوارض جانبی شیمی درمانی
شیمیدرمانی برای از بین بردن سلولهایی که به سرعت تقسیم و پخش میشوند، استفاده میشود. در حالی که سلولهای سرطانی جزء این دسته هستند، برخی سلولهای دیگر بدن نیز رفتار مشابهی دارند. سلولهایی که در برخی نواحی بدن قرار دارند، میتوانند در شیمیدرمانی تحت تأثیر قرار گرفته و آسیب ببینند. این نواحی شامل موارد زیر میباشند:
- خون
- مو
- پوست
- دستگاه گوارش
بنابراین، عوارض جانبی شیمیدرمانی شامل موارد زیر میباشد:
- کبودی و خونریزی بیش از حد
- اسهال
- خشکی دهان
- زخمهای دهان
- خستگی
- تب
- ریزش مو
- از دست دادن اشتها
- حالت تهوع
- استفراغ
- کاهش وزن
- درد ناشی از آسیب به عصب
- عفونت
- کمخونی
- یبوست
- آسیب سلولهای عصبی
- اختلال در حافظه
- اختلال در تمرکز
- تغییرات پوستی
- تغییرات در ناخن
- بیخوابی
- مشکلات جنسی
- مشکلات باروری
پزشک میتواند با تجویز دارو، و راهنماییهایی در مورد شیوه زندگی و … در مدیریت این عوارض جانبی به بیمار کمک کند.
اکثر عوارض جانبی شیمیدرمانی پس از پایان درمان کاهش مییابند. البته بسته به نوع شیمیدرمانی، عوارض جانبی ممکن است تأثیرات طولانیمدت حتی به مدت چند سال داشته باشند. این اثرات طولانی مدت میتواند به بخشهای زیر آسیب بزند:
- قلب
- کلیه
- ریه
- عصب
- اندامهای تولید مثل
سلامت غذا در طول درمان و بعد از بهبودی
سلامت غذا برای تمام افراد مهم است، اما اهمیت این مسئله در طول درمان سرطان و بعد از آن، چند برابر میشود.
درمان سرطان، مثل شیمیدرمانی، پرتودرمانی و مغز استخوان میتواند باعث ضعف سیستم ایمنی شود. این امر کار را برای بدن، به منظور محافظت از خود در برابر بیماریهای ناشی از غذا، از جمله مسمومیت غذایی دشوارتر میکند. بیماریهای ناشی از غذای ناسالم معمولا با خوردن غذاهای آلوده به باکتریهای مضر، انگلها یا ویروسها ایجاد میشود.
از تیم درمانی خود در مورد کارهایی که در این مورد باید انجام دهید، حتما سؤال بپرسید. توصیههای زیر به کاهش احتمال ابتلا به مسمومیت غذایی کمک میکند.
خرید هوشمند
- غذای مانده یا غذایی که در مکان آلوده نگهداری میشود، مصرف ننمایید.
- میوه یا سبزیهای له شده یا ناسالم خریداری نکنید.
- کنسروهایی که قوطی آنها ترک برداشته یا دارای فررفتگی و برآمدگی باشد، خریداری نکنید.
غذاها را با دقت آماده و تمیز کنید
- تمامی سبزیها و میوههای تازه را با آب بشویید و با دستمال تمیز خشک کنید.
- قبل از باز کردن قوطی کنسرها، آنها را تمیز کنید.
- بعد از آماده کردن غذا، دستهای خود را به مدت ۲۰ ثانیه با آب گرم و صابون بشویید. به تمیزی بین انگشتها و زیر ناخنها اهمیت دهید.
- ظروف و بشقابها را با آب داغ و مایع ظرفشویی بشویید.
- آشپزخانه و تختههای برش را با استفاده از مایع ظرفشویی و مقداری سفیدکننده ضدعفونی کنید.
از انتقال آلودگی پیشگیری کنید
- گوشت، مرغ و ماهی خام یا آبمیوهها را به دور از مواد غذایی نگهداری کنید. باکتریها میتوانند از طریق تماس با مواد غذایی یا آب آن، پخش شده و سبب انتقال آلودگی شوند.
- تمامی وسایلی را که برای آمادهسازی مواد غذایی خام استفاده کردهاید، مثل لوازم آشپزخانه، تختههای برش و ظروف، قبل از استفاده برای پخت سایر غذاها بشویید.
- برای پاک کردن گوشت، مرغ و ماهی خام، تخته برش جداگانه داشته باشید. هرگز این تخته را برای آماده کردن میوهها و سبزیهای خام و سایر غذاهای آماده استفاده نکنید.
غذاهای مانده را دور بریزید
- غذاهای کنسروی بستهبندی شده را قبل از اتمام تاریخ انقضای آن مصرف کنید.
- باقی مانده غذاهایی که در یخچال نگهداری میشوند را در عرض ۳ یا ۴ روز مصرف کنید. بعد از این مدت، آنها را دور بریزید. حتی اگر غذا بوی بد ندهد و به نظر برسد که فاسد نشده، ممکن است دیگر سالم نباشد. برخی از باکتریها مثل لیستریا میتوانند در صورت نگهداری طولانیمدت غذا، حتی در غذاهای نگهداری شده در یخچال نیز رشد کنند.
- از غذا خوردن در رستورانها و بیرون از خانه تا حد امکان اجتناب نمایید و در صورت غذا خوردن در این مکانها نیز هنگام غذا خوردن در رستورانها و بیرون از خانه، احتیاط کنید.
- در رستورانها اگر غذاها بهصورت طولانی مدت و در تماس با افراد قرار گیرد، از بوفه و سالاد بار چیزی نخورید. غذا میتواند در تماس با فردی که حاوی ویروس، بهخصوص نورو ویروسها است، آلوده شود. به جای این که از گارسون بخواهید غذا را در ظروف بیرونبر دردار قرار دهد، باقی مانده غذاها را خودتان در ظرف بگذارید. به محض این که به خانه رسیدید، غذا را در یخچال قرار دهید.
- رستورانهایی را انتخاب کنید که تمیز هستند و غذا را همان طور که شما میخواهید، طبخ مینمایند.
غذا را در درجه حرارت مناسب بپزید
- مواد غذایی را در درجه حرارت مناسب طبخ کنید.
غذا را به درستی فریز کنید
- غذاهای فاسدشدنی را در طول ۲ ساعت که غذا پخته یا خریداری شد (در آب و هوای گرمتر این زمان باید کوتاهتر باشد)، در یخچال یا فریزر قرار دهید. پخت مناسب باکتریها را از بین میبرد، اما آنها باز هم میتوانند در غذاهای پخته شدهای که به مدت طولانی نگهداری میشوند، رشد کنند.
- مواد غذایی نگهداشته شده در یخچال باید در دمای زیر ۴ درجه سانتیگراد نگهداری شوند. غذایی هم که در فریزر است، باید در دمای زیر صفر درجه نگهداری گردد.
مواد غذایی را به درستی گرم کنید
- به جای این که بگذارید مواد غذایی یخ زده در دمای محیط باز شوند، آنها را در یخچال قرار داده و بگذارید یخ آن با دمای یخچال آب شود.
از خوردن غذاهای خاصی اجتناب کنید
برخی از غذاها زودتر به انواع باکتریها آلوده میشوند که شامل مواد غذایی زیر است:
- میوهها و سبزیهای تازه شسته نشده، بهخصوص سبزیهای پر برگ که آلودگی میتواند در آن پنهان بماند.
- جوانههای خام مثل یونجه یا جوانه سویا یا لوبیا
- گوشت خام یا نیمپز، بهخصوص گوشت گاو، یا انواع دیگر گوشت یا مرغ نپخته و نیمپز
- هاتداگ سرد یا کالباس، همیشه این غذاها را به حدی بپزید یا گرم کنید که از گرمای آن بخار ایجاد شود.
- ماهی دودی
- برخی از انواع ماهی (هم خام و هم پخته)، چون حاوی مقادیر زیادی جیوه هستند.
- سوشی که اغلب دارای ماهی خام است.
- نوشیدنیهای غیر پاستوریزه، مثل آبمیوههای غیرپاستوریزه، شیر خام و ماست غیرپاستوریزه
- پنیرهای نرمی که از شیرهای غیر پاستوریزه تهیه میشوند.
- تخم مرغ خام و نیمپز مثل تخم مرغ عسلی، یا خوراکیهایی که با تخم مرغ خام تهیه میشوند، مثل سس مایونز خانگی
- سالادهای آمادهای که با تخم مرغ، ژامبون، مرغ یا غذاهایی دریایی درست شده باشند.
به سلامت آبی که مینوشید، دقت کنید
- بعضی از منابع آب مثل آبهای زیرزمینی ممکن است حاوی باکتریها یا مواد شیمیایی مضر باشند. آب تصفیه شده لوله کشی برای افراد سالم خوب است؛ اما برای کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، آزمایش نشده است. توصیه میشود در صورت امکان از یک دستگاه تصفیه آب خانگی استفاده کنید تا آب سالمتری بنوشید.
قبل از رفتن به شیمی درمانی چه چیزی مصرف شود؟
توصیه میشود از غذاهای سالم و ساده استفاده نمایید. چند مثال از این غذاها عبارتند از:
- ماست ساده یا میوهای
- میوه تازه
- تخم مرغ و نان برشته
- نان شیرینی با مقدار کمی کره بادام زمینی
- سوپ
در طول شیمی درمانی یک میان وعده کوچک و بی مزه را همراه خود ببرید. شما می توانید غذاهای بالا همانند میان وعده با اسید کم (سیب، انگور و میوهها)، ماست مایع، میوهها مانند موز را دریافت نمایید.
یک بطری آب به همراه داشته باشید و آن را با نوشیدنی مورد علاقه خود پر کنید (از غذاهای اسیدی که ممکن است برای دستگاه گوارش شما آزاردهنده باشد، اجتناب نمایید).
تغذیه بعد از شیمی درمانی
- از آن جا که سیستم ایمنی بدن شما نسبت به افراد سالم ضعیفتر است، هرگونه آلودگی میکروبی در آبمیوههای غیر پاستوریزه میتواند سلامت شما را به خطر بیندازد، بنابراین، توصیه میشود آبمیوه طبیعی مصرف نمایید.
- به جای غلات تصفیه شده و آرد سفید، غلات کامل و سبوسدار را در برنامه غذایی روزانه خود بگنجانید.
- میوهها و سبزیهایی که رنگ تیرهتری دارند و به قرمز، سبز تیره، نارنجی یا حتی سیاه نزدیکتر هستند، را انتخاب کنید، زیرا این میوهها و سبزیها، آنتی اکسیدان بیشتری به بدن شما میرسانند و قدرت سیستم ایمنی بدن در طول شیمی درمانی را افزایش میدهند.
- توصیه میشود پنجاه درصد از مواد تشکیل دهنده وعدهها و میانوعدههای غذاییتان باید از انواع میوهها و سبزیهای تازه و سالم باشد. حداقل ۳ وعده سبزیهای برگ سبز تیره مصرف نمایید زیرا میتواند مقداری آهن و کلسیم به بدن شما برساند.
- سبزیهای برگ سبز تیره مانند اسفناج، کاهو، و سبزی خوردن مصرف کنید. زیرا به دفع سموم بدن کمک میکنند.
- از گوشت ماهی یا گوشت پرندگان که هضم سادهتر و پروتئین مرغوبتر و چربی کمتری نسبت به گوشتهای قرمز دارند، استفاده کنید. مصرف گوشتهای پرچرب و کبابی، روند درمان بیماران مبتلا به سرطان را کندتر مینمایند.
- میوهها و سبزیهای سرشار از ویتامینC، مرکبات، هلو، انبه، آووکادو، انجیر، گوجه فرنگی، پیاز خام، فلفل دلمهای و کیوی مصرف کنید، زیرا میتوانند به حفظ و افزایش قدرت سیستم دفاعی بدن شما کمک نمایند.
- روزانه حداقل ۱ قاشق غذا خوری عسل طبیعی به عنوان ترکیبی ضدباکتری و ضدقارچ مصرف نمایید.
- توصیه میشود در هفته ۴ مرتبه تخم مرغ کاملا پخته بخورید زیرا تخم مرغ سرشار از سلنیوم، ویتامینهای گروه B و پروتئین است.
- مصرف ماستهای پروبیوتیک در طول دوره شیمی درمانی به حفظ تعادل باکتریهای مفید موجود در دستگاه گوارش و پیشگیری از ابتلا به بیماریهای عفونی کمک میکند.
- در روزهای آلوده بیرون نروید و هرگز سیگار نکشید زیرا آلودگی هوا و استعمال سیگار تا حد بسیار زیادی احتمال ابتلا به سرطان دستگاه تنفس فوقانی را افزایش میدهند.
در تغذیه طی شیمی درمانی همواره به نکات زیر توجه داشته باشید:
- در طول روز وعدههای غذایی کوچک و متعدد بخورید.
- چربی کمتر بخورید.
- نکتار میوه مصرف نمایید.
- سوپ کم نمک دریافت نمایید.
- چای گیاهی مثل زنجبیل و نعناع مصرف کنید.
یبوست طی شیمی درمانی
یبوست یکی از عوارض شایع طی شیمی درمانی میباشد. اگر پزشک داروی ملین توصیه میکند، حتما از این توصیه پیروی کنید. علاوه بر این، غذا میتواند اهمیت زیادی داشته باشد، به تدریج مصرف غذاهای با فیبر بالا از جمله وعدههای غذایی و تنقلات حاوی مقدار بیشتر فیبر را افزایش دهید.
منابع خوب فیبر شامل غلات سبوسدار، سبوس، آرد جو، بلغور جو دو سر، برنج قهوهای، میوهها، لوبیا، نخود فرنگی، عدس، و دانهها هستند.
مقدار زیادی آب بنوشید و از نوشیدنیهای دیگر مصرف نکنید. توصیه میشود در طول روز ۸ فنجان آب دریافت نمایید. پیش از مصرف مکملهای فیبر، همیشه با متخصص تغذیه مشورت نمایید.
حالت تهوع در طی شیمی درمانی
اگر استفراغ داشته باشید، این یک مساله پزشکی است و باید با دارو مورد بررسی قرار گیرد. با این حال، اگر حالت تهوع با استفراغ کم یا بدون استفراغ همراه باشد، خوردن غذاهای مناسب در زمان مناسب میتواند کمک کند. جهت کاهش حالت تهوع در طی شیمی درمانی توصیههای زیر میتواند به شما کمک نماید:
- هر روز پنج تا شش وعده غذا بخورید. از این که شکم تان کاملا خالی شده و گرسنگی خودداری کنید.
- مواد غذایی طبیعی مصرف نمایید. چای زنجبیل میتواند به حالت تهوع کمک کند.
- غذاهای سرد و سبک را در نظر بگیرید: از غذاهای چرب و روغنی پرهیز نمایید.
- مایعات را بین غذا مصرف نمایید.
- از بوییدن بوهای غذا پرهیز کنید: اگر میتوانید در طول آماده سازی غذا از آشپزخانه بیرون بمانید.
غذاهایی که در طول شیمی درمانی و بعد از آن باید از دریافت آنها اجتناب نمایید
- غذاهای داغ و تند (مثلا فلفل تند)
- غذاهای با فیبر بالا
- غذاهای چرب، روغنی و سرخ شده
- محصولات لبنی با احتیاط مصرف شود
- غذاهای شیرین و قندی
- وعدههای غذایی سنگین
- غذاهایی با بوی قوی (غذاهایی که گرم هستند) معمولا بوی قویتر دارند.
- خوردن یا نوشیدن سریع
- دراز کشیدن بعد از غذا
- از مصرف تخم مرغ خام یا خوراکیهای حاوی تخم مرغ خام به علت ورود آلودگیهای احتمالی به بدن خودداری نمایید.
- تمام گوشتها را قبل از مصرف، کاملا بپزید و از مصرف انواع گوشتهای کبابی، استیکی یا آبدار خودداری نمایید.
- قبل از مصرف هر نوع مکمل غذایی برای تقویت بدن، حتما با پزشک معالج خود مشورت نمایید.
- در دوران شیمی درمانی در مصرف چای سبز احتیاط نمایید، زیرا ممکن است برخی از آنتیاکسیدانهای موجود در این نوع چای موجب ایجاد تداخل در عملکرد داروهای شیمی درمانی شوند.
- در مورد مصرف سویا با پزشک خود مشورت کنید زیرا در برخی سرطانها، باید مصرف سویا را به دلیل ترکیبات خاص موجود در آن و امکان ایجاد اختلال در روند درمان، محدود نمود.
اسهال طی شیمی درمانی
اسهال یکی از عوارض شایع در طی شیمی درمانی میباشد. شما ممکن است برای کنترل اسهال شدید به دارو نیاز داشته باشید، اما غذا نیز میتواند مؤثر باشد.
- وعده های غذایی کوچک و مکرر بخورید.
- غذاهای شور، مانند چوب شور را امتحان کنید تا سدیم از دست رفته را جایگزین نمایید.
- مایعات غیر کافئینی را دم دست نگه دارید و به آرامی و به طور مداوم در طول روز بنوشید.
- مایعات را بین غذا بنوشید.
دهان یا گلوی خشک ودردناک طی شیمی درمانی
برخی از داروهای شیمی درمانی میتواند باعث درد و خشکی دهان یا گلو شود. اگر پزشک شما برای این مشکل دارو تجویز نموده، از این داروها به عنوان دستور العملهای مراقبت از دهان دقیقا استفاده کنید. راهکارهای بیان شده در زیر نیز میتواند ناراحتیهای دهان و گلو را تا حدی کاهش دهد.
- غذاهای نرم و مایع مانند اسموتی، سوپ گرم، بلغور جو دو سر، ماست، تخم مرغ، پودینگ، پوره سیب زمینی و میوه کنسرو شده را امتحان کنید.
- غذاهای نرم و غنی شده با آبگوشت مصرف نمایید.
- نوشیدن دمنوشهای گرم توصیه میشود.
- انگور یخ زده، هندوانه، و یا طالبی را امتحان نمایید.
- از موارد آزار دهنده و یا اسیدی از جمله مرکبات، غذاهای ترد و یا خشک، قهوه داغ، و مواد غذایی با دانههای کوچک اجتناب نمایید.
- برای مراقبت از دهان مهم است که رژیم غذایی خوبی داشته باشید، به خصوص در طول شیمی درمانی و بعد از آن.
- از محصولات بهداشتی دهانی که دهان را خشک میکنند، اجتناب نمایید (به عنوان مثال، محصولاتی حاوی الکل یا پروکسید)
- سعی کنید دهان خود را با بزاق مصنوعی پر نمایید.
کم اشتهایی طی شیمی درمانی
کم اشتهایی ممکن است مانع از این شود افراد غذایی که برای تأمین نیازهای بدن خود در طی درمان سرطان نیاز دارند، را مصرف کنند. اگر تمایل به دریافت غذا ندارید، توصیههای بیان شده در ادامه میتواند به شما کمک نماید که دریافت غذای خود را بهبود دهید:
- هر روز پنج یا شش وعده کوچک بخورید، به جای دو یا سه. وعدههای غذایی سنگین در طول روز نخورید تا دستگاه گوارش شما تحمل و توان هضم و جذب مواد غذایی را داشته باشد.
- تنقلات را دم دست نگه دارید میوه، آجیل، ماست، پودینگ، چوب شور، تخم مرغ آب پز و میوه کنسرو شده را امتحان کنید.
- در هر زمان از روز، غذای مورد علاقه خود را بخورید.
- در مورد مصرف فیبر خود با متخصص تغذیه مشورت کنید، چون غذاهای با فیبر بالاتر ممکن است احساس پری ایجاد کند.
- شیر بدون چربی و یا شیر کم چرب، آب میوه و یا اسموتی را بخورید. ازنوشیدن قهوه یا چای اجتناب نمایید.
- برای افزایش اشتها قبل از وعدههای غذایی، ۱ فنجان آب میوه طبیعی بنوشید.
- غذاهای کم حجم اما پرکالری مانند شیره انگور، مغزها و دانه های خام، حبوبات پوست کنده، آووکادو و غلات بوداده را در طول روز مصرف کنید تا کالری کافی برای تحمل روند درمان به بدن خود برسانید.
- به غذاهای خود چاشنیها یا ادویههایی مانند لیمو ترش، گلپر، پودر لیمو، رب یا سس گوجه فرنگی، رب انار یا رب آلو را اضافه کنید تا غذاها طعم بهتری بگیرد و به این ترتیب بتوانید بیاشتهایی ناشی از طعم بد در دهان خود را از بین ببرید.
آیا مصرف مکملهای ویتامین و املاح طی شیمی درمانی مفید میباشد؟
بیمارانی که در طی شیمی درمانی تغذیه خوبی داشته باشند، بهتر قادر هستند با بیماری و عوارض جانبی درمان مقابله کنند. اما با این حال، هیچ مدرک علمی مبنی بر این که مکملهای غذایی یا داروهای گیاهی قادر به درمان سرطان و یا توقف آن باشند وجود ندارد. همواره به مصرف غذاهای طبیعی و بهداشتی و سالم برای دریافت طبیعی ویتامینها، املاح و سایر مواد مغذی توصیه میشود.
مصرف بسیاری از انواع ویتامینها و املاح حتی به میزان کم میتواند بسیار خطرناک باشد. مصرف مقادیر زیادی از چند نوع ویتامین حتی ممکن است در مسیر طبیعی و صحیح درمان وقفه ایجاد کند. پس برای جلوگیری از بروز مشکلات، این مکملها را خودسرانه و بدون مشورت با پزشک مصرف نکنید و قبل از مصرف آنها حتما از پزشک خود راهنمایی بخواهید.
غذاهای مقوی و مفید برای بیماران شیمی درمانی
رعایت نکات بیان شده در این قسمت، به بیماران طی شیمی درمانی کمک میکند که یک رژیم غذایی مقوی و سالم دریافت نمایند. این نکات شامل موارد زیر میباشد:
- سعی کنید در طی روز ۳ وعده اصلی و ۳ میان وعده در رژیم غذایی خود قرار دهید، وعدههای غذایی در حجم کم و دفعات زیاد برای این دوران توصیه میشود.
- در طول روز ۶ تا ۸ لیوان آب و آبمیوههای طبیعی را در برنامه غذایی بیماران مبتلا به سرطان بگنجانید.
- بهتر است به جای غلات تصفیه شده در رژیم غذایی بیماران مبتلا به سرطان از غلات سبوسدار مثل نان سنگک استفاده نمایید.
- مصرف انواع پلوهای مخلوط با حبوبات فاقد نفخ مانند عدس و ماش نسبت به مصرف برنج سفید در تغذیه این دوران ارجحیت دارد.
- مصرف میوهها و سبزیهای قرمز رنگ مثل انگور قرمز، انار، خرمالو، گوجه فرنگی، کلم بنفش، هویج و … که رنگدانههای زیادی دارند، در غذای بیماران مبتلا به سرطان توصیه میشود.
- استفاده از سبزیهای خانواده سیر در غذای بیماران مبتلا به سرطان در حد متعادل توصیه میشود.
- تهیه انواع جوانههای خانگی مثل جوانه گندم و ماش به صورت تازه و خشک شده یا آسیاب شده همراه با سالاد و یا انواع غذاها مثل سوپ و آش میتواند در تأمین مواد مغذی مورد نیاز بیماران مبتلا به سرطان مفید باشد.
- در طول روز از غذاهای پر پروتئین مثل لبنیات و تخم مرغ در رژیم غذایی بیماران مبتلا به سرطان استفاده کنید.
- فرآوردههای لبنی پروبیوتیک یا کفیر را در تغذیه بیماران مبتلا به سرطان بگنجانید، زیرا این مواد به عملکرد بهتر دستگاه گوارش در این بیماران کمک میکند.
- مصرف گوشت قرمز را در رژیم غذایی بیماران سرطانی محدود کرده و بیشتر از گوشت ماهی و گوشت ماکیان در غذای آنها استفاده کنید.
- در صورتی که به کم خونی مبتلا هستید، به همراه وعده های غذایی از آبلیموی طبیعی و آب مرکبات استفاده نمایید.
- از مغزها و دانههایی مانند گردو، بادام، پسته، کنجد و … در برنامه غذایی طی شیمی درمانی استفاده نمایید. میتوانید از این مواد به صورت پودر شده به غذاهای خود اضافه نمایید.
- بیمار مبتلا به سرطان از مصرف انواع روغنهای جامد در تغذیه خود باید بپرهیزد، به جای آن از روغن های مایع (ترجیحا زیتون و یا کانولا) استفاده نماید.
- مصرف انواع غذاها به صورت آب پز و بخار پز توصیه میشود.
- در رژیم غذایی بیماران مبتلا به سرطان، مصرف قند و شکر باید محدود گردد، و تا حد امکان از شیرینیهای طبیعی مثل انجیر، توت خشک، کشمش و خرما خشک استفاده گردد.
- از مصرف غذاهای پر ادویه، شور، تند و یا ترش بپرهیزید.
- از ادویههایی نظیر زردچوبه، زنجبیل و دارچین در تغذیه بیماران سرطانی در حد متعادل استفاده گردد.
- توصیه میشود بیمار روزانه حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی داشته باشد.
توصیه های تغذیهای قبل از شیمی درمانی در بیماران مبتلا به سرطان
بیمار مبتلا به سرطان ممکن است قبل از شیمی درمانی چند روزی را به منظور انجام آزمایشهای لازم بگذراند، در طی این مدت توصیه میشود از غذاهای مقوی و مغذی بیشتری در رژیم غذایی خود استفاده نماید، منظور از غذای مقوی یعنی تغذیهای که انرژی بیشتری داشته باشد و غذای مغذی دارای ویتامینها و ریز مغذیهای بیشتری میباشد. در این بازه زمانی سعی کنید مصرف غذای بیمار افزایش پیدا کند، مواد غذایی پروتئینی را در رژیم غذایی این بیماران بگنجانید، از جمله مواد غذایی پر پروتئین مثل تخم مرغ، شیر، ماست، گوشتهای سفید بدون چربی و ماهیهای پرچرب. برای افزایش انرژی غذای بیماران سرطانی میتوانید به سالاد، شیر یا ماست انواع پودرهای آجیل مثل پودر گردو، بادام، کنجد و … را اضافه نمایید. برای افزایش ویتامینها و مواد معدنی در تغذیه بیماران مبتلا به سرطان، از جوانههای تازه آسیاب شده غلات و حبوبات و افزودن آنها به غذا استفاده نمایید. روغن زیتون هم از جمله روغن های مفید برای افزایش انرژی رژیم غذایی بیماران سرطانی میباشد.
توصیههای تغذیهای مهم در روز شیمی درمانی
در صبح روز شیمی درمانی از صبحانه معمولی در تغذیه بیماران سرطانی استفاده شود، ۱ لیوان نوشیدنی مانند عسل یا آبمیوه طبیعی در وعده صبحانه و یا به عنوان میان وعده استفاده شود. همچنین تا قبل از شروع شیمی درمانی به میزان کافی مایعات نوشیده شود تا بدن بیمار دچار کم آبی نگردد. توصیه میشود ۲ تا ۴ ساعت قبل و بعد از شیمی درمانی از مصرف غذاهای سنگین در تغذیه بیماران سرطانی پرهیز شود، بهتر است غذاهای چرب و گوشت قرمز مصرف نشود و حجم غذا متعادل باشد. استفاده از یک وعده غذای خوب و مقوی چند ساعت قبل از شیمی درمانی و مصرف مایعات و غذاهای کم حجم در ۲ تا ۴ ساعت قبل از شیمی درمانی میتواند در کنترل حالت تهوع نقش مؤثری داشته باشد. در هر حال توصیه متخصصین تغذیه به بیماران سرطانی استفاده نکردن از غذاهای سنگین و پرچرب است.
توصیههای تغذیهای در طی شیمی درمانی و پس از آن
در هنگام شیمی درمانی و پس از آن از موادی مانند شکلات، نبات و یا مایعات به میزان کم در تغذیه بیماران سرطانی استفاده شود و استفاده از این مواد عمدتا مشکلی ندارد، بعد از شیمی درمانی هم از مایعات خنک و نسبتا شیرین برای تغذیه بیمار سرطانی استفاده نمایید، توجه کنید که استفاده از مواد غذایی خیلی شیرین به این بیماران توصیه نمیگردد. افزایش مصرف مایعات در رژیم غذایی بیماران سرطانی و استحمام روزانه میتواند باعث دفع بیشتر سموم ناشی از شیمی درمانی و کاهش عوارض ناشی از آن باشد. پس از اتمام شیمی درمانی و مراجعه به منزل توصیه میشود بیمار از غذاهای سبک و کم حجم مثل سوپ دریافت کند، این نکته را مد نظر داشته باشید که بهتر است سوپ و مایعات مصرف شده پس از شیمی درمانی ولرم و کم ادویه باشد. بوی غذا در برخی افراد تحت شیمی درمانی ممکن است باعث کاهش اشتها و کاهش مصرف ماده غذایی شود. همچنین ممکن است برخی بیماران نسبت به مصرف گوشت قرمز در ابتدای درمان مشکل داشته باشند که میتوان به جای آن از گوشت سفید در رژیم غذایی بیماران مبتلا به سرطان استفاده گردد.
تغییر حس بویایی و چشایی در بیماران مبتلا به سرطان
علت تغییر در حس بویایی و چشایی در بیماران مبتلا به سرطان
درمان سرطان، مشکلات دندان و یا خود سرطان می توانند باعث ایجاد تغییرات در حس بویایی و چشایی شوند. اگر چه هیچ راهی برای جلوگیری از این مشکلات وجود ندارد، اما اغلب پس از پایان درمان، بهبود می یابند.
توصیههایی برای درمان کاهش حس بویایی و چشایی
برای رفع این مشکل، راهکارهای زیر پیشنهاد میشوند:
- غذاهایی را انتخاب کنید که ظاهر و بوی خوبی دارند. از غذاهایی که برای شما خوشایند نیستند اجتناب نمایید. برای مثال اگر گوشت قرمز مثل گوشت گاو بر شما طعم و یا بوی غیرعادی دارد سعی کنید از گوشت مرغ یا بوقلمون استفاده کنید. همچنین،غذاهایتان را طعم دار کنید.
- میتوانید طعم گوشت مرغ و ماهی را با خواباندن در مواد مخصوص طعمدار بهتر کنید. شما میتوانید پس از این که گوشت ها را با این مواد طعم دار کردید، آنها را در یخچال قرار دهید تا زمانی که خواستید از آنها استفاده نمایید.
- از غذاها و نوشیدنیهای ترش که شامل پرتقال و لیمو میباشند، استفاده کنید ولی دقت کنید اگر زخم دهان یا زخم گلو دارید از غذای ترش استفاده نکنید.
- غذاها را شیرین تر کنید.
- اگر غذاها طعم شور، تلخ و یا اسیدی دارند اضافه کردن شکر یا شیرین کننده ها به آن ها میتواند به شیرین کردنشان کمک کند.
- طعم بیشتری به غذاهایتان اضافه کنید. برای مثال، ممکن است مقداری پیاز را به سبزیهای مصرفی خود اضافه کنید و یا از گیاهانی مثل ریحان، پونه و رزماری استفاده نمایید. می توانید از سس مخصوص روی گوشت و مرغ استفاده کنید که طعم بهتری داشته باشند.
- از غذاها و نوشیدنی هایی که بوی آن ها شما را آزار میدهد پرهیز نمایید.
در ادامه، روش هایی برای کاهش بوی غذاها به شما معرفی خواهیم کرد:
- غذاها را در دمای اتاق سرو نمایید.
- روی غذاها را بپوشانید.
- زمان آشپزی در آشپزخانه از فن و تهویه استفاده کنید.
- اگر در دهان خود احساس طعم فلزی دارید، با قاشق و چنگال پلاستیکی غذا بخورید.
- دهانتان را تمیز نگه دارید.این کار را به وسیله مسواک زدن و استفاده از نخ دندان را انجام دهید. بهداشت مناسب دهان باعث طعم بهتر غذا در دهانتان می شود.
از دهانشویه های مخصوص استفاده نمایید.
منبع:
Krause’s Food and the Nutrition Care Process. Elsevier, 2017.