عوارض استفاده از هورمون در ورزشکاران

این روزها استفاده از انواع هورمون ها، در میان جوانانی که تب داغ تناسب اندام و عضلانی شدن را در سر دارند، رایج شده است. این افراد که هم ورزشکار حرفه ای و هم مبتدی جزء آن ها است، بدون توجه به عوارض هورمون ها و فقط برای رسیدن به هدف کاذبی که در سر دارند، سلامت خودشان را به خطر می اندازند.

در این مقاله، در مورد عوارض استفاده از هورمون‌ها در ورزشکاران نکاتی بیان می‌گردد.

هورمون های استروئیدی

انواعی از داروها که از هورمون جنسی مردانه مشتق شده و برای تقویت عضلات استفاده غیرقانونی دارند. وجود این مواد در خون و ادرار ورزشکاران به عنوان دوپینگ محسوب می شود. استفاده از این داروها به خصوص در خانم ها باعث ریزش موی سر، عضلانی شدن بیش از حد و به صورت مردانه، پرمویی، اختلال سیستم باروری و بم شدن صدا می شود.

گاه این عوارض حتی بعد از قطع مصرف داروها نیز باقی خواهد ماند. استفاده از این داروها در مردان هم با وجود این که این مواد مشتقات تستوسترون هستند، به خاطر سرکوب سیستم درونی ترشح هورمون مردانه، باعث کوچک شدن بیضه ها، عقیمی و بروز بیماری‌های پروستات می شود. علاوه بر این، عوارض کبدی مثل سرطان های کبدی و عوارض روانی شدید این داروها تا سال ها بعد بیمار را آزار خواهد داد.

تزریق انسولین برای افزایش انرژی

انسولین جزء داروهای بیماران دیابتی است که بدن آن ها به طور طبیعی قادر به ترشح این هورمون نیست. برخی ورزشکاران علاوه بر سوماتوتروپین (هورمون رشد) انسولین را هم به کار می گیرند تا این که اثر هورمون رشد را بهبود بخشند.

افراد عادی ممکن است با یک بار تزریق انسولین دچار افت قند خون شدید و شوک هیپوگلیسمی ناشی از آن شوند، به کما بروند و هیچ وقت هم از این کما زنده و سالم بیرون نیایند. به این ترتیب تزریق انسولین به هیچ فرد سالمی صرفا برای افزایش حجم یا انرژی توصیه نمی شود.

عوارض استروئیدهای آنابولیک

زمانی که فردی خودسرانه شروع به مصرف استروئیدهای آنابولیک می کند، تعادل کلسترول خونش به هم می ریزد. از طرف دیگر می تواند خشکی و شکنندگی عروق خونی را هم به دنبال داشته باشد. همچنین، استروئیدها ممکن است پارگی مویرگ ها و افزایش فشار خون را به دنبال داشته باشند. گاهی این افزایش فشار خون برای همیشه با فرد خواهد ماند. مصرف مداوم انواع استروئیدها افزایش چربی بد و تری گلیسرید خون و کاهش چربی خوب خون را در پی خواهد داشت. با این حساب تمام این عوامل دست به دست هم می دهند و زمینه ابتلای فرد به بیماری‌های مزمن و ناگهانی قلب و عروق را فراهم می کنند.

آنابولیک موجب پیشرفت رشد و آندروژن سبب افزایش ویژگی‌های مردانه می‌شود. در حالی که توانایی عضله سازی استروئیدها به خوبی اثبات شده است، اما با عوارض جانبی نیز همراه هستند.

استروئیدهای آنابولیک و آندروژنی در واقع نوعی از هورمون مردانه تستوسترون سنتتیک است که بر روی قسمت‌های مختلفی از بدن مانند عضلات، فولیکول‌های مو، استخوان، کبد، کلیه و سیستم عصبی اثر می‌گذارد. این هورمون به صورت طبیعی در بدن ترشح می‌شود و در مردان در دوران بلوغ ترشح آن موجب بم شدن صدا، افزایش رشد موهای بدن، افزایش قد و عضلات می‌باشد. هنگامی که در مورد استروئیدها بحث می‌شود، اولین مورد استفاده‌ای که به ذهن می‌رسد در بدنسازی و افزایش حجم ماهیچه است. ورزشکاران برای مسابقات نیز از این استروئیدهای آنابولیک و آندروژنی استفاده می‌کنند تا بتوانند با ورزش‌های سخت و رژیم‌های غذایی عضلات خود را بهبود بخشند. مصرف این مواد می‌تواند افزایش استحکام و افزایش وزن را به همراه داشته باشد.

اما سایر عوارض اصلی مصرف استروئیدهای آنابولیک شامل

• افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی
• افزایش اختلالات عصبی
• آسیب به کبد
• ممکن است سبب افزایش اندازه سینه در مردان شود
• کاهش تولید تستوسترون
• ناباروری
• طاسی

همچنین از عوارض مصرف استروئیدهای آنابولیک در زنان نیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد

• بم شدن صدا
• رشد مو و تغییر در فرم صورت
• ناباروری

مصرف این مواد در برخی از کشورها ممنوع بوده و همچنین می‌توانند اعتیادآور نیز باشند. علاوه بر این، بسیاری از استروئیدها در آزمایشگاه‌های غیرمجاز ساخته می‌شود که می تواند موجب ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها شود.

هورمون رشد

هورمون رشد باعث افزایش عضلات و کم شدن چربی ها می شود و این دقیقا همان چیزی است که در بدنسازی کاربرد دارد. البته وزنه بردارها نیز به موازات تمرینات سخت بدنی، از این هورمون برای بیشتر شدن عضله سوءاستفاده می کنند. سوماتوتروپین از انواع داروهای حاوی هورمون رشد است که بدنسازها به آن سوما می‌گویند و متاسفانه یکی از داروهای مورد استفاده آنهاست و بشدت به عنوان یک عامل دوپینگ مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد.

اما آیا استفاده از این دارو بی خطر است؟

در خصوص خطرات احتمالی این داروها، می توان گفت بیماری “آکرومگالی” که در اثر زیادی هورمون رشد ایجاد می شود، علائم و عوارض مشخصی دارد. به صورت کاملا منطقی تمام عوارض این بیماری در اثر مصرف هورمون رشد در فرد ورزشکار ایجاد خواهد شد. فشار خون یکی از عوارض مهم سوء استفاده از این هورمون است که متاسفانه خیلی وقت ها بعد از قطع آن هم از بین نمی‌رود.

یکی از عوارض هورمون رشد این است که بعد از قطع آن، به سرعت عضلات، تحلیل رفته و چربی جایگزین آن ها خواهد شد و فرد به شدت چاق و بد فرم می شود. نارسایی قلبی، اختلال دید، ایجاد برخی از تومورها و سردردهای شدید نیز از عوارض استفاده نابه جا از هورمون رشد است. همچنین، دیابت از دیگر عوارضی است که در افراد مستعد به وجود می آید. این نوع دیابت از نوع وابسته به انسولین است که عوارض و مشکلات فراوانی را در بیمار به وجود می آورد.

استخوان های صورت به خصوص پیشانی و فک در اثر استفاده طولانی از این داروها بزرگ می شود و ظاهری ناخوشایند در اثر استفاده طولانی از هورمون رشد در این ورزشکاران ایجاد می‌گردد.

کشیدگی و پارگی تاندون ها از عوارض بسیار مهم و خطرناک سوءاستفاده از هورمون رشد است. علت این است که با زیاد شدن حجم عضلات و قدرت آن ها، ورزشکار مبادرت به استفاده بیش از حد از عضلات خواهد کرد. این در حالی است که تاندون ها با تزریق هورمون رشد قوی نمی شود و مثل قبل خواهد ماند. به این ترتیب ممکن است در اثر فشارهای زیادی که عضله حجیم شده متحمل می شود، تاندون دچار پارگی شود و یک معلولیت نسبی و دائمی برای فرد باقی گذارد. با تمام این عوارض، خیلی ها مبادرت به ادامه مصرف این داروی پر عارضه می کنند.

به غیر از عوارض شناخته شده، بروز عوارض جانبی ناشناخته به ویژه در مواقع مصرف طولانی مدت آن، در افرادی که از این هورمون استفاده می کنند، احتمال بسیار زیادی دارد. استفاده از عوامل هورمونی در بین ورزشکاران به خصوص پرورش اندام ممنوع است و استفاده از این عوامل هورمونی عوارضی همچون سکته قلبی، مغزی و سرطان خون را به دنبال دارد. با توجه به این که تعدادی از مکمل های غیرمجاز هنوز در بازار دارویی وجود دارد و توسط برخی افراد خارج از سیستم پزشکی تجویز می شود، شاهد مشکلات میکروبی ایجادشده توسط این مکمل ها برای افراد و ورزشکاران هستیم.

داروی هورمون رشد عوارض شدیدی مانند سکته مغزی و قلبی، مشکلات کبدی، نارسایی کلیه، مشکلات ناباروری در زنان، اختلالات جنسی در مردان و نارسایی دستگاه گوارش و در نهایت حس خشونت، اضطراب غیرعادی و افسردگی را در افراد منجر می شود. به دلیل داشتن عوارض جبران ناپذیر، هورمون رشد باید توسط پزشک فوق تخصص غدد برای برخی بیماری های خاص بر اساس آزمایش خون که نشان دهنده کاهش سطح هورمونی افراد است تجویز شود. این دارو به دلیل حجم عضلات و تقویت بافت سلولی، در نهایت منجر به عوارض شدید برای افراد سالم می شود.

سخن پایانی

با استفاده از تمرینات منظم و مرتب و رژیم غذایی مناسب و باور به توانایی فردی می توان ورزشی سالم و بدون هرگونه خطر انجام داد. بیشتر مطالعات نشان داده اند ویتامین هایی که اثر آنتی اکسیدانی دارند مثل ویتامین C و E در ورزش مؤثر هستند و از تولید رادیکال‌های آزاد که مواد مضری هستند، جلوگیری می‌کنند. البته میزان مصرف این مکمل‌ها باید در حد طبیعی باشد و از مصرف بیش از حد آن‌ها خودداری شود. همه این راه‌کارها در صورتی مؤثر هستند که در کنار رژیم غذایی مناسب، ورزش و تمرینات مناسب ارائه گردد.

منابع:

1. Krause’s Food and the Nutrition Care Process. Elsevier, 2017.
2. www.healthline.com