مواد غذایی افزایش دهنده قند خون

تعداد افراد مبتلا به دیابت به طور قابل توجهی در حال افزایش می‌باشد و بسیاری از افراد به دلیل ابتلا به این بیماری سلامتی و حتی جان‌شان را از دست می دهند. یکی از مهم ترین عوامل در ایجاد افزایش قند خون و دیابت غذاهایی هست که می خوریم و گاهی ندانسته با خوردن آن ها باعث افزایش قند خون خود می شویم. تغذیه نقش مهمی در کنترل و درمان بسیاری از بیماری ها از جمله دیابت دارد. غذاهای شیرین، کافئین دار، غذاهای حاوی کربوهیدرات و استرس از جمله مهم ترین عوامل افزایش قند خون است.

انتخاب غذاهای سالم یعنی خوردن غذاهایی که سبب کنترل دیابت شود و نیز پرهیز ازخوردن غذاهایی که کنترل قند خون را از بسیار دشوار نماید. اگر به دیابت نوع ۲ مبتلا هستید، احتمالا از اهمیت انتخاب غذاهای سالم آگاهی دارید، اما موضوع بسیار مهم پرهیز از خوردن غذاهای اشتباه است که سبب افزایش شدید قند خون می شوند. این غذاها به علت داشتن کربوهیدرات های ساده مانند نان سفید یا نوشیدنی‌های قندی و نوشابه‌ها سبب افزایش سریع و شدید قندخون می شوند.

در این مقاله، در مورد غذاهای مؤثر بر سطح قند خون نکاتی مهم بیان می‌شود. حتی اگر درحال حاضر به دیابت مبتلا نیستید، مصرف بیش از حد برخی غذاها می تواند شما را به جهتی ببرد که سلول‌های بدن به انسولین مقاوم شوند، یعنی نتوانند به طور طبیعی به انسولین پاسخ دهند. در این جا برخی خوراکی‌هایی که برای کنترل قند خون باید از خوردن آن اجتناب نمایید، را معرفی می‌نماییم. این خوراکی‌ها عبارتند از:

خوراکی های برای کنترل قند خون

• برنج سفید: اگر به دیابت نوع ۲ مبتلا هستید، مصرف برنج سفید را از برنامه غذایی خود تا حد امکان حذف نمایید و یا تا جایی که امکان دارد مصرف آن را به حداقل ممکن برسانید. محققین دریافتند خطر ابتلا به دیابت در افرادی که درطول هفته ۵ وعده یا بیشتر برنج سفید می خورند، افزایش می یابد. در حالی که افرادی که یک سوم از وعده های برنج سفید را با برنج قهوه ای جایگزین می نمایند، خطر ابتلا به دیابت در آن‌ها تا ۱۶ درصد کاهش می‌یابد. دلیل این مسئله کم بودن مقدار فیبر در برنج سفید است، به خصوص درمقایسه با برنج قهوه ای که حاوی مقدار زیادی فیبر است و به ثابت ماندن قند خون کمک می کند.
• نان سفید: بدن هر فرد محصولاتی را که از آرد تصفیه شده تهیه گردیده‌اند، نظیر نان سفید، به سرعت هضم می کند و این هضم سریع می تواند قند خون فرد را به سرعت و به مقدار زیاد بالا ببرد. محققین دریافتند افرادی که از غلات کامل بیشتر استفاده می کنند و مقادیر بسیار کمی غلات تصفیه شده (شامل نان سفید) مصرف می نمایند، دارای چربی کم تر دربدن هستند و از آن جا که تجمع چربی محرکی برای ابتلا به بیماری قلبی و دیابت است، بنابراین، مصرف غلات تصفیه شده اصلا توصیه نمی شود.
• نوشابه‌ها و نوشیدنی‌های شیرین: برای حفظ مقدار قند خون در محدوده طبیعی باید از نوشیدن نوشابه‌ها و سایر نوشیدنی‌های سرشار از شکر پرهیز کنید. محققین دریافتند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در بین افرادی که ۱ تا ۲ نوشیدنی حاوی شکر در طول روز می‌نوشند، به مراتب درصد بالاتر از افرادی است که کم‌تر از یک شیشه ۱۲ اونسی نوشیدنی حاوی قند در ماه می‌نوشند. جایگزین نمودن نوشابه‌ها و نوشیدنی‌های حاوی شکر با آب می تواند کمک خوبی به کاهش وزن و کنترل بهتر قند خون باشد.
• گوشت قرمز: نیازی نیست که همه انواع گوشت قرمز را از رژیم غذایی خود به طور کامل حذف نمایید، اما ثابت شده خوردن مقادیر زیادی گوشت قرمز و گوشت های فرآوری شده مانند کالباس و سوسیس، که همگی دارای مقادیر زیادی چربی اشباع هستند، می توانند زمینه‌ساز ابتلا به دیابت نوع ۲ شوند. در یک پژوهش گسترده مشخص گردید افرادی که گوشت فرآوری شده مانند هات داگ یا سوسیس را یک بار در روز میل می کنند، دو برابر بیشتر درمعرض خطر ابتلا به دیابت قرار دارند. هر فرد به راحتی می تواند خطر ابتلا به دیابت را با جایگزین نمودن یک وعده گوشت قرمز و گوشت های فرآوری شده با پروتئین های سالم‌تر مانند مغزها و محصولات لبنی کم چرب، در خود کاهش دهد.
• فست فودها: فست فودها دارای کالری بسیار بالا و نمک زیادی هستند که می‌توانند خطر ابتلا به دیابت را افزایش دهند. از طرف دیگر شانس کاهش وزن را در فرد کاهش داده و سبب افزایش شدید مقدار قند خون می شوند. در یک پژوهش مشخص گردید خوردن یک وعده غذای فست فود سبب افزایش ناگهانی قند خون تا ۳۲ درصد در افراد سالم غیر دیابتی می شود. همچنین فست فودها به دلیل داشتن نمک زیاد، می توانند فشارخون فرد را نیز افزایش دهند. این موضوع به خصوص برای افراد مبتلا به دیابت بسیار خطرناک است زیرا این افراد ۲ تا ۴ برابر بیشتر در معرض خطر بیماری‌های قلبی نسبت به افراد غیر دیابتی هستند. به علاوه، این مواد غذایی حاوی مقدار زیادی چربی‌های ترانس هستند. چربی‌های ترانس کلسترول بد را بالا می برند و کلسترول خوب را در خون کاهش می دهند و می تواند موجب بروز التهاب شود، این التهاب می تواند به بروز دیابت منجر گردد. حتی مصرف مقادیر بسیار کم چربی‌های ترانس می تواند تأثیرات مضری بر سلامت داشته باشد. مصرف میان وعده های سالم مانند یک مشت بادام یا میوه جایگزین مناسبی برای غذاها و اسنک های آماده هستند.

  

علائم افزایش قند خون

بیماری دیابت نوعی بیماری متابولیک است که به‌ دلیل تولید انسولین ناکافی و یا به ‌دلیل عدم واکنش سلول‌های بدن به انسولین (و یا به هر دو علت) فرد دچار ‌ افزایش قند خون می‌گردد. بیماران مبتلا به افزایش قند ‌خون بالا معمولا دچار تکرر ادرار (پلی اوری)، تشنگی بیش ‌از حد (پرنوشی) و گرسنگی شدید (میل مفرط به پرخوری) هستند. علائم زیر از نشانه‌های رایج دیابت می‌باشد. با این حال، علائم برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع‌ دو آن قدر خفیف است که افراد متوجه آن ها نمی‌شوند. علائم شایع دیابت عبارتند‌از:

• تکرر ادرار
• احساس تشنگی شدید
• احساس گرسنگی شدید
• خستگی شدید
• تاری دید
• زخم/ کبودی که به آهستگی التیام می‌یابد.
• کاهش وزن با وجود غذا خوردن زیاد
• احساس گزگز، درد یا بی‌حسی در دست و یا پاها

نکته بسیار مهم این است که تشخیص زود هنگام و درمان دیابت می‌تواند خطر ابتلا به عوارض ناشی از دیابت را کاهش دهد.

بهترین روش برای بالا بردن قند خون

افت قند خون که به عنوان هیپوگلیسمی معروف است، زمانی رخ می‌دهد که سطح قند موجود در خون بسیار پایین باشد. افت قند خون بیشتر در افراد مبتلا به دیابت شیرین که تحت درمان با انسولین یا قرص هستند، رخ می‌دهد.

افراد مبتلا به دیابت چه موقع دچار افت قند خون می شوند؟

• دریافت ناکافی غذا
• استفاده بیش از حد از دارو و انسولین
• انجام تمرینات ورزشی طولانی مدت بدون دریافت میان وعده یا بدون کاهش دوز انسولین
• فاصله طولانی مدت بین وعده های غذا

علائم افت قند خون

علائم افت قند خون می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و حتی در یک فرد نیز ممکن است در هر بار علائم متفاوتی بروز پیدا کند.

در مراحل اولیه افت قند خون ممکن است فرد دچار علائم زیر گردد:

• عرق کردن یا لرزیدن
• احساس گرسنگی
• احساس دلشوره، آشفتگی و تحریک پذیری

اگر این علائم در فردی دیده شد، باید سریعا قند خون اندازه گیری شود و اگر قند خون پایین بود درمان لازم انجام شود، در غیر این صورت فرد دچار علائم شدید افت قند خون می شود که شامل موارد زیر است:

• ناتوانی در راه رفتن یا احساس ضعف
• تاری دید
• از دست دادن تمرکز یا رفتار غیر عادی
• غش کردن یا تشنج

بعضی از افراد در مراحل اولیه افت قند خون علائمی ندارند که به این مرحله، ناآگاهی از افت قند خون گفته می‌شود. افرادی با این ویژگی، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به علائم شدید افت قند هستند، چون از علائم اولیه خود آگاهی پیدا نمی کنند و هیچ اقدام درمانی انجام نمی دهند تا زمانی که علائم افت قند خون شدید نمایان گردد.

درمان افت قند خون

قند خون پایین با این روش ها کنترل می‌شود:

• دریافت سریع یک منبع غنی از قند: باید توجه داشته باشید غذاهایی که حاوی چربی هستند مثل شکلات یا پنیر، نمی توانند افت قند خون را به سرعت جبران کنند.

برای جبران افت قند خون، بهتر است از قندهای ساده با قابلیت جذب بالا مثل قند، شکر، آب میوه، عسل، آب نبات و ژل گلوکوز استفاده نمایید.

• تزریق گلوکاگون: گلوکاگون هورمونی است که می تواند سریعا قند خون را افزایش دهد و از پیشرفت علائم جلوگیری کند.

گلوکاگون به صورت تزریقی موجود است که در صورت تجویز پزشک باید آن را به همراه داشته باشید و در مواقعی که پزشک شما توصیه کرده است از آن استفاده کنید. بهتر است افراد خانواده نیز نحوه تزریق گلوکاگون را برای مواقع ضروری آموزش ببینند.

بعد از درمان افت قند خون چه اقداماتی لازم است؟

اغلب بیماران بعد از یک تجربه افت قند و بهبودی بعد از آن به روال عادی زندگی برمی گردند. اما توصیه می شود که با پزشک خود مشورت کنید و در ۲ تا ۳ روز بعد، قند خون خود را در دفعات بیشتری چک نمایید. همچنین، باید علائم افت قند خون را بشناسید و آماده درمان آن در مراحل اولیه باشید تا با اقدامات به موقع از پیشرفت به سمت علائم شدید و عوارض آن جلوگیری نمایید.

راه‌کارهای پیشگیری از ابتلا به دیابت

در حال حاضر، دیابت نوع ۱ قابل پیشگیری نیست. اما شواهد بسیاری موجود است که نشان می‌دهد تغییر در شیوه زندگی (دست‌یابی به وزن سالم بدن و فعالیت بدنی متعادل) می‌تواند به پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع ۲ کمک کند.

• چاقی مفرط (به ویژه چاقی شکمی) با ابتلا به دیابت نوع ۲ در ارتباط است. کاهش وزن، مقاومت بدن به انسولین را کاهش می‌دهد و باعث کاهش فشار خون بالا می‌گردد. بنابراین، افرادی که مبتلا به اضافه وزن و یا چاقی مفرط هستند، باید با پیروی از یک برنامه غذایی سالم، متعادل، و متنوع، برای حفظ وزن سالم بدن خود تلاش نمایند.
• فعالیت بدنی یکی از اجزاء اصلی پیشگیری از دیابت است. افزایش فعالیت بدنی در روند کاهش وزن اهمیت بسیار زیادی داشته و با کاهش فشار خون، کاهش ضربان قلب در حالت استراحت، افزایش حساسیت بدن به انسولین، بهبود ترکیبات بدن و سلامت روانی فرد، مرتبط می‌باشد. رژیم غذایی متعادل و مغذی برای سلامت بدن ضروری است. یک رژیم غذایی سالم، عوامل خطرساز بیماری‌های قلبی عروقی را کاهش می‌دهد.

منبع:

Krause’s Food and the Nutrition Care Process. Elsevier, 2017.