نقش تغذیه در پیشگیری از آلزایمر
به کاهش توان شناختی مغز و اختلالی که علامت اصلی آن از دست دادن حافظه است، آلزایمر گفته می‌شود. علائم بیماری آلزایمر شامل از دست دهی حافظه، گیجی، عدم قدرت تصمیم‌گیری و مشکلات ذهنی می‌باشد. تاکنون علت دقیق بیماری آلزایمر شناخته نشده است، اما دانشمندان سعی بر به تعویق انداختن و یا حتی متوقف نمودن شروع بیماری دارند. کاهش سایز مغز در آلزایمر با کاهش تعداد و ارتباطات سلول‌های عصبی همراه می‌باشد، همچنین بیماری آلزایمر با تجمع دو پروتئین آمیلوئید بتا و تائو شناخته می‌شود.
در واقع، آلزایمر یک بیماری عروقی است که در اثر کاهش خونرسانی به مغز به دلایل مختلف ایجاد می‌شود.
گاهی اوقات مقاومت به انسولین شدید در قسمت‌هایی از مغز بیمار مبتلا به آلزایمر وجود دارد. بر این اساس می‌توان بیان کرد از آن جا که گلوکز منبع اصلی سوخت مغز است، اگر مقاومت به انسولین وجود داشته باشد مغز نمی‌تواند از گلوکز استفاده کند و به ناچار از اجسام کتونی برای سوخت استفاده می‌کند. در چنین شرایطی درمان عامل زمینه‌ای مثل مقاومت به انسولین و یا سندرم متابولیک به جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک می‌کند.
ورزش کردن، محدود کردن دریافت قند، شکر و منابع حاوی آن و نیز محدودیت دریافت اسید‌های چرب اشباع و همچنین افزایش دریافت منابع فیبر خوراکی اثر قابل توجهی بر پیشگیری و درمان آلزایمر دارد. در این مورد، مطالعات نشان داده اند محدود کردن دریافت منابع حاوی قند و شکر و اسید‌های چرب اشباع به مدت ۴ هفته اثرات مفیدی بر درمان این بیماری و جلوگیری از پیشرفت آن داشته است.
بنابراین، دریافت یک رژیم غذایی سالم در طول زندگی، دریافت کافی منابع غذایی حاوی ویتامین‌های گروهB، اسید‌های چرب غیر اشباع، آنتی اکسیدان‌ها و فیتوکمیکال‌ها موجب عملکرد بهتر مغز در میانسالی و سالمندی می‌شود. این ترکیبات در یک رژیم غذایی مدیترانه‌ای به فراوانی یافت می‌شوند و بنابراین، داشتن رژیم غذایی مدیترانه‌ای می‌تواند اثرات محافظتی نه تنها بر قلب و عروق بلکه بر عملکرد مغز داشته باشد. الگوی غذای مدیترانه‌ای بر دریافت روزانه میوه، سبزی، غلات کامل و چربی‌های سالم، دریافت هفتگی ماهی، مرغ، حبوبات و تخم مرغ و دریافت متعادل لبنیات و دریافت محدود گوشت قرمز تأکید می‌کند و روغن زیتون منبع اصلی چربی دریافتی در این رژیم است و مصرف ماهی‌های چرب مانند سالمون، به دلیل دارا بودن اسید‌های چرب امگا-۳ توصیه می‌شود.
اسید فولیک یکی از ویتامین‌های مهمی است که در درمان و پیشگیری از ابتلا و پیشرفت آلزایمر نقش مهم و ضروری دارد. دریافت کافی این ویتامین می‌تواند تا حدود ۵۵ درصد خطر بروز آلزایمر را کاهش دهد، همچنین مصرف سبزی‌های برگ سبز، لوبیا، غلات کامل و میوه‌ها به دریافت فولات و تأمین آن برای بدن کمک می‌کنند.
نکته مهم دیگر توجه به تأمین مقادیر کافی ویتامین ۱۲B برای بدن و خصوصا در بین افراد سالمند است، زیرا این ویتامین در کنار فولات می‌تواند به پیشگیری از ابتلا به آلزایمر کمک نماید.
طبق پژوهش‌های انجام شده زردچوبه نیز در پیشگیری از ابتلا به آلزایمر مفید است. زردچوبه حاوی ماده مهمی به نام کورکومین است که تشکیل پلاک‌های بتا آمیلوئید، که در پاتوژنز و ایجاد آلزایمر نقش دارند، را به تأخیر می‌اندازد.
به علاوه، فلفل سیاه نیز حاوی ماده‌ای است که زیست دسترسی به کورکومین را تا حد بسیار قابل توجهی افزایش می‌دهد و از طرف دیگر مصرف همزمان کورکومین و ویتامین D در از بین رفتن پلاک‌های بتاآمیلوئیدی نقش داشته و خواص بی‌شمار آن‌ها حتی به پیشگیری از پارکینسون هم کمک می‌کند. منابع غذایی ویتامین D بسیار اندک می‌باشند، و راه اصلی تأمین آن سنتز از طریق پوست و در مجاورت نور آفتاب است.
همچنین، چاقی و سوء تغذیه، هر دو به عنوان عوامل خطر برای آلزایمر شناخته شده‌اند. در ارتباط با وضعیت چاقی مشخص شده است که چاقی و اضافه وزن در دوران میانسالی می‌تواند باعث افزایش خطر بروز آلزایمر در سالمندی گردد، در نتیجه داشتن وزن مناسب در زمان میانسالی می‌تواند اثرات محافظت کننده‌ای بر پیشگیری از بروز آلزایمر در سالمندی داشته باشد. همچنین مشخص شده کاهش وزن و سوء تغذیه شدید به دلیل تأثیر بر وضعیت تغذیه و کمبود ریز مغذی‌های ضروری برای سلول‌های مغزی، سرعت کاهش عملکرد شناختی را افزایش می‌دهد.
اگر چه آلزایمر یک بیماری مربوط به مغز می‌باشد، اما سلامت قلب نیز می‌تواند بر بروز آن اثرگذار باشد، به طوری که ابتلا به پرفشاری خون و کلسترول بالا می‌تواند خطر از دست دهی عملکرد شناختی را افزایش دهد و باعث ابتلا به آلزایمر در سنین پایین‌تر (میانسالی) گردد. گزارش شده افراد سیگاری، مبتلا به دیابت و فشار خون بالا علاوه بر این که در معرض سکته قلبی و مغزی می‌باشند، همچنین احتمال بروز آلزایمر در ۲۵ سال آینده برای این افراد بسیار بالا می‌باشد.
بنابراین، برای پیشگیری از ابتلا به آلزایمر پیروی از اصول تغذیه سالم و عمدتا الگوی غذای مدیترانه‌ای توصیه می‌شود. کنترل وزن و پیشگیری از ابتلا به چاقی و فعالیت فیزیکی کافی روزانه از اصول مهم سبک زندگی سالم است که به ارتقاء سلامت افراد کمک می‌کند. بنابراین، مصرف سبزی‌ها، نکشیدن سیگار، فعالیت ورزشی، و کنترل فشار خون و کلسترول، نیز می‌توانند اثرات مفیدی در سلامت مغز داشته باشند.
منبع
- Krause’s Food and the Nutrition Care Process. Elsevier, 2017.
