غذا های مجاز و غیر مجاز برای بیماری نقرس و رژیم نقرس

نقرس زمانی رخ می‌دهد که سطح بالای اسید اوریک در خون سبب تشکیل و انباشته شدن کریستال‌هایی درون و بیرون مفاصل می‌شود. اسید اوریک زمانی تولید می‌شود که بدن ماده شیمیایی به نام پورین را تجزیه می‌کند. پورین به صورت طبیعی در خون وجود دارد اما در بعضی غذاها نیز یافت می‌گردد. اسید اوریک توسط ادرار از بدن دفع می‌شود.

در این بیماری، رژیم غذایی مناسب کمک می‌کند سطح اسید اوریک در خون کاهش پیدا کند. رژیم غذایی برای نقرس درمان کامل به حساب نمی‌آید، اما به کاهش خطر تکرار حملات نقرس و کاهش پیشرفت آسیب به مفاصل کمک می‌کند. افراد مبتلا به نقرس که از رژیم غذایی مناسب پیروی می‌کنند، همچنان به دریافت دارو جهت کنترل درد و کاهش سطح اسید اوریک نیاز دارند. در ادامه این مقاله، در مورد رژیم غذایی مناسب در نقرس نکاتی بیان می‌گردد.

غذاهای مفید برای نقرس

اگر چه بسیاری از غذاها در رژیم غذایی نقرس حذف می‌شوند، اما برخی از مواد غذایی کم پورین هستند که مبتلایان به نقرس می‌توانند آن‌ها را دریافت نمایند. غذاهای کم پورین آن‌هایی هستند که کم‌تر از ۱۰۰ میلی گرم پورین به ازای هر ۳.۵ اونس (۱۰۰ گرم) دارند. در ادامه، برخی از غذاهای کم پورین که به طور کلی برای افراد مبتلا به نقرس ایمن هستند، نام برده می‌شوند. این مواد غذایی شامل:

• میوه‌ها: همه میوه‌ها معمولا برای نقرس مفید هستند. گیاهان حتی ممکن است به کاهش حملات سطحی اسید اوریک و کاهش التهاب کمک کنند.

سبزی‌ها: همه سبزی‌ها مفید هستند از جمله سیب زمینی، نخود فرنگی، قارچ، بادمجان و سبزی‌های دارای برگ سبز تیره.

• حبوبات: همه حبوبات خوب هستند از جمله عدس، لوبیا، سویا و توفو.
• آجیل: همه آجیل‌ها و دانه‌ها.
• غلات کامل: شامل جو، برنج قهوه‌ای و جو است.
• محصولات لبنی: تمام لبنیات بی‌خطر هستند، اما به نظر می‌رسد لبنیات با چربی کم بسیار مفید باشد.
• تخم مرغ.
• نوشیدنی‌ها: قهوه، چای و چای سبز.
• گیاهان و ادویه‌ها: تمام گیاهان و ادویه‌ها.
• روغن‌های گیاهی: از جمله روغن زیتون و کتان.

غذاهای مضر برای نقرس

اگر در معرض حملات ناگهانی نقرس هستید از مواد فرآوری شده اجتناب نمایید. این‌ها غذاهای حاوی بیش از ۲۰۰ میلی گرم پورین به ازای هر اونس (۱۰۰ گرم) هستند. همچنین باید مواد غذایی با فروکتوز بالا و نیز مواد غذایی با مقدار پورین بالا که شامل ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلی گرم پورین به ازای هر اونس ۳.۵ است، اجتناب نمایید. این غذاها ممکن است حمله نقرس را تشدید کنند.
در این جا چند غذای با بیشترین پورین، و نیز غذاهای با فروکتوز بالا برای جلوگیری از تشدید حملات نقرس، معرفی می‌شوند:

• تمام گوشت اندام‌ها: شامل کبد، کلیه‌ها، مغز
• گوشت شکار: نمونه‌هایی از جمله قرقاول، گوشت گوساله و گوشت گوزن و آهو
• ماهی: شاه ماهی، ماهی قزل آلا، ماهی خال مخالی، ماهی تن، ساردین، ماهی کولی و ماهی روغنی کوچک و سایر ماهی‌ها
• سایر غذاهای دریایی: مانند میگو
• نوشیدنی‌های شیرین: به خصوص آب‌میوه‌ها و نوشابه‌های شیرین
• قند اضافه شده: عسل، و شربت ذرت با فروکتوز بالا

علاوه بر این، باید از کربوهیدرات‌های تصفیه شده مانند نان سفید، کیک و کلوچه‌ها اجتناب شود. اگر چه آن‌ها پورین یا فروکتوز زیادی ندارند، ولی سبب کاهش سطح آن دسته از مواد مغذی می‌شوند که سطوح اسید اوریک خون را افزایش می‌دهند.

بنابراین، به طور خلاصه، گوشت قرمز، بوقلمون، اکثر ماهی‌ها، نوشیدنی‌های شکر دار، مارچوبه، گل کلم، اسفناج، و قارچ، و جگر، جزء غذاهای بسیار مضر برای بیماران مبتلا به نقرس می‌باشند و مصرف آن‌ها باعث تشدید حملات نقرس در این بیماران می‌گردد.

غذاهایی که در نقرس می‌توان در حد اعتدال از آن‌ها مصرف نمود

به غیر از گوشت اندام، گوشت شکار و برخی ماهی‌ها، سایر انواع گوشت‌ها می‌توانند در حد اعتدال مصرف شوند. فرد مبتلا به نقرس باید مصرف گوشت مجاز را به ۴ تا ۶ اونس (۱۷۰-۱۱۵ گرم) در هفته محدود نماید. این گروه حاوی مقدار متوسط پورین هستند که به میزان ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی گرم در هر ۱۰۰ گرم در نظر گرفته می‌شود. بنابراین، خوردن بیش از حد آن‌ها ممکن است موجب حمله نقرس گردد.

رژیم نقرس

مواد غذایی و نوشیدنی‌های سرشار از پورین در ایجاد نقرس نقش مهمی دارند. محصول نهایی تجزیه پورین‌ها در بدن انسان، اسید اوریک است که کریستال‌های ادراری را تشکیل می‌دهد. با ته نشین شدن این کریستال‌ها در مفاصل، التهاب ایجاد می‌شود. در ادامه این مقاله، شما را با بهترین رژیم غذایی برای افراد مبتلا به به نقرس آشنا می‌نماییم:

• آب بیشتری بنوشید:
  

  

  رژیم خود را با نوشیدن آب بیشتر شروع کنید، زیرا کم‌آبی ممکن است باعث آغاز حملات نقرس گردد. یافته‌ها نشان می‌دهد احتمال بروز نقرس در مردانی که روزانه پنج تا هشت لیوان آب می‌نوشند، ۴۰ درصد کم‌تر از سایرین است. توصیه می‌شود مبتلایان به نقرس از مصرف نوشابه‌های شیرین که ممکن است احتمال حملات نقرس را بالا ببرد، خودداری نمایند.

• از رژیمی پیروی نمایید که برای شما مفید باشد:

  ابتلا به اضافه‌وزن نیز باعث نقرس می‌شود؛ بنابراین، کم‌کردن اضافه‌وزن می‌تواند به بهبود علائم این بیماری کمک کند. برای لاغر شدن و پیشگیری از حملات نقرس، با متخصص تغذیه در مورد نحوه ایجاد تغییر در رژیم غذایی‌تان مشورت نمایید. بعضی از غذاها را می‌توان بدون مشکل مصرف کرد، در حالی‌که بعضی دیگر ممکن است باعث تشدید نقرس گردند.

• از مصرف پورین خودداری نمایید:

  پورین‌ها یکی از مواد طبیعی موجود در غذاها هستند که توسط بدن به اسید اوریک تجزیه می‌شود؛ وجود اسید اوریک بیش از حد در خون زمینه ابتلا به نقرس و تشدید آن را فراهم می‌کند. میزان پورین در بعضی از غذاها مانند فرآورده‌های گوشتی و ساردین‌ها زیاد است و می‌تواند منجر به بروز بیماری نقرس شود، اما بسیاری از گزینه‌های سالم مانند لوبیا، عدس و مارچوبه دارای پورین کم‌تری می‌باشند.

• میوه فراوان بخورید:

  میوه‌ها حاوی فیبر و سایر مواد مغذی هستند؛ بنابراین، با قرار دادن آن‌ها در رژیم غذایی، می‌توان به حفظ تعادل و وزن سالم کمک ‎کرد. همچنین، میزان پورین میوه‌ها اندک است. میوه‌هایی مانند نارنگی و پرتقال که حاوی مقدار زیادی ویتامینC هستند، به جلوگیری از حملات نقرس کمک می‌کند. نتایج بعضی از تحقیقات نشان می‌دهد که آب گیلاس یا آلبالو می‌تواند این علائم را تسکین دهد.

• گوشت کم‌تری مصرف نمایید:

  مصرف مقادیر اندک مرغ یا گوشت گاو بدون چربی برای حداکثر یک وعده در روز مشکلی ایجاد نمی‌کند، زیرا این نوع گوشت‌ها نسبت به سایر فرآورده‌های گوشتی پورین کم‌تری دارد. پورین موجود در غذاهای دیگر مانند آب‌گوشت و سوپ‌های گوشتی زیاد است و زمینه ابتلا به نقرس را فراهم می‌کند.

• کربوهیدرات مناسب انتخاب نمایید:

  میزان پورین موجود در رژیم‌های غذایی کم‌کربوهیدرات یا رژیم‌های سرشار از پروتئین و چربی، بیش از حد است. کربوهیدرات‌های فرآوری‌شده مانند نان سفید و ماکارونی حاوی آرد سفید، دارای میزان پورین اندکی است، اما می‌تواند باعث افزایش وزن شود و زمینه ابتلا به نقرس را فراهم کند. در عوض کربوهیدرات‌های سالم حاوی فیبر زیاد مانند جو، سیب‌زمینی شیرین، لوبیا و سبزیجات جایگزین مناسب‌تری می‌باشند.

• چربی‌ها را با دقت انتخاب نمایید:

  مصرف چربی‌های اشباع‌شده مانند چربی‌های موجود در گوشت قرمز و مرغ‌های پر چرب را کاهش دهید. اسیدهای چرب به کاهش التهاب بدن کمک می‌کند. همچنین سعی کنید مصرف چربی‌های ترانس مانند چربی‌های موجود در غذاهای سرخ شده و محصولات پخته‌شده را کاهش دهید یا متوقف نمایید.

• لبنیات کم‌چرب بخورید:

  فرآورده‌های لبنی زمانی برای افراد مبتلا به نقرس مجاز نبود، زیرا این مواد غذایی، از پروتئین‌های حیوانی تهیه می‌شود. اما در واقع میزان پورین موجود در فرآورده‌های لبنی کم است؛ حتی غذاهای لبنی کم‌چرب ممکن است احتمال ابتلا به این بیماری را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. موضوع قابل توجه این که مصرف این غذاها ممکن است در دفع اسید اوریک اضافی از طریق ادرار کمک کند.

رژیم غذایی برای اسید اوریک بالا

رژیم غذایی یکی از شیوه‌هایی است که به وسیله آن می‌توان به درمان نقرس کمک‌کرد. تحقیقات اخیر نشان داده که ارتباط بسیار روشنی بین رژیم غذایی و نقرس وجود دارد. غذاهایی که محتوی ترکیبات پورین هستند، میزان اسیداوریک را در بدن افزایش می‌دهند. عدم مصرف موادی که موجب تولید اسیداوریک در بدن می‌شود، موجب کنترل سطح اسیداوریک شده، و احتمال ابتلا به نقرس را کاهش می‌دهد.

میزان اسید اوریک بالا در خون عاملی مهم در ابتلا به التهاب مکرر انگشتان دست و ایجاد درد، سنگ کلیه، نقرس، و رسوبات اسید اوریکی در بافت های نرم می شود. مصرف برخی مواد غذایی باعث کاهش سطح اسید اوریک خون می‌شود. این غذاها شامل روغن زیتون، شیر و لبنیات کم چرب، مصرف سبزی‌ها (به جز مارچوبه، گل کلم، اسفناج، و قارچ) و میوه‌ها، و مکمل ویتامینC که البته باید با مشورت با پزشک مصرف گردد.

غذاهای پورین دار چیست؟

تغییرات رژیم غذایی می تواند به کاهش سطوح اسید اوریک در خون کمک کند. از آنجا که مواد شیمیایی پورین ها بواسطه بدن به اسید اوریک تبدیل شده، باید از خوردن غذاهای غنی از پورین اجتناب شود. غذاهای سرشار از پورین عبارتند از: گوشت، صدف و جگر، مغز و کلیه ها. محققان گزارش نموده‌اند که مصرف گوشت یا غذاهای دریایی خطر حملات نقرس را افزایش می‌دهند. به طور کلی، پورین‌ها  ترکیباتی هستند که به طور طبیعی در بدن شکل می‌گیرند. زمانی که آن‌ها تجزیه می‌شوند به اسید اوریک تبدیل می‌گردند. از این رو، کنترل مصرف مواد غذایی سرشار از پورین می‌تواند به کاهش مقدار اسید اوریک در خون شما کمک کند، به ویژه زمانی که به نقرس مبتلا هستید. از جمله منابع غذایی با محتوای پورین زیاد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• جگر، قلوه، دنبلان و اندام‌های دیگر
• گوشت گاو و گوسفند
• ماهی‌های چرب و غذاهای دریایی مانند ساردین، تن، و میگو. نیازی نیست به طور کامل از مصرف این مواد غذای یپرهیز کنید، اما باید حد اعتدال را رعایت نمایید.
• سوسیس
• پنیرهای بسیار تخمیر شده
• برخی سبزی‌ها مانند مارچوبه، نخود فرنگی، اسفناج، و گوجه فرنگی. یک گزینه معقول مصرف یک یا دو بار در هفته از این نوع سبزی‌ها می‌باشد.

البته، در کنار همه موارد بیان شده توصیه می‌شوند جهت دریافت رژمی غذایی مناسب و نیز کنترل وزن خود در صورت ابتلا به نقرس، حتما با متخصص تغذیه مشورت نمایید.

مواردی که باعث تشدید حملات نقرس می شوند

• چاقی
• گرسنگی‌های طولانی و یا روزه گرفتن
• دریافت یک رژیم غذایی کم کربوهیدرات
• استرس ناشی از جراحی
• رژیم‌های لاغری سخت و کم کربوهیدرات
• مصرف زیاد چربی

تغییر سبک زندگی مؤثر در درمان نقرس شامل

• کاهش وزن

اگر نقرس دارید، وزن بالا می تواند خطر حملات نقرس را افزایش دهد. به همین دلیل است که وزن بیش از حد می تواند شما را به انسولین مقاوم تر کند و منجر به مقاومت به انسولین شود. در این موارد، بدن نمی تواند انسولین را به درستی برای برداشت و حذف قند از خون استفاده کند. مقاومت به انسولین همچنین باعث افزایش سطح اسید اوریک می شود.

• افزایش فعالیت بدنی

ورزش منظم یک راه‌کار دیگر برای جلوگیری از تشدید حملات نقرس است. ورزش می تواند به شما کمک کند وزن سالم خود را حفظ کنید و همچنین می توانید سطح اسید اوریک را پایین نگه دارید.

• آب و مایعات کافی دریافت نمایید

سطح کافی مایعات می تواند به کاهش خطر حملات نقرس کمک کند. به همین دلیل مصرف آب کافی به بدن کمک می کند که اسید اوریک را از خون خارج کرده و آن را در ادرار دفع نماید. اگر فعالیت زیادی دارید، بسیار مهم است که آب و مایعات کافی دریافت نمایید، زیرا ممکن است آب زیادی از طریق عرق از دست بدهید.

• مصرف مکمل ویتامین C

تحقیقات نشان می دهد که مکمل های ویتامین C ممکن است در پیشگیری از حملات نقرس با کاهش سطح اسید اوریک کمک کنند. به نظر می رسد که ویتامین C با کمک کلیه ها، اسید اوریک بیشتری را از بین می برد. با این حال، یک مطالعه نشان داد که مکمل های ویتامین C بر نقرس اثر نمی گذارد.

منبع

Krause’s Food and the Nutrition Care Process. Elsevier, 2017.