آیا رژیم کتوژنیک بر روی دیابت تاثیر گذار است؟
رژیم کتوژنیک و دیابت ، دیابت نوع ۲ بیماری است که بر قند خون تأثیر می‌گذارد. افراد با دنبال کردن رژیم غذایی سالم و تثبیت وزنی مناسب می‌توانند این بیماری را کنترل کنند. رژیم کتوژنیک برنامه غذایی با چربی بالا، پروتئین متوسط و کربوهیدرات بسیار کم است که می‌تواند به برخی افراد در کنترل قند خون کمک کند.
برخی افراد معتقدند که این نوع رژیم غذایی به افراد دیابتی کمک می‌کند. هر فردی نیازهای تغذیه‌ای متفاوتی دارد. امروزه متخصصین تغذیه برنامه غذایی را بر اساس عادات و تمایل غذایی فعلی، ترجیحات فرد و قند خون یا وزن هدف برای آن فرد تنظیم می‌نمایند. غذاهای دارای کربوهیدرات مانند نان، برنج، پاستا، شیر و میوه منبع سوخت اصلی برای بسیاری از فرآیندهای بدنی هستند. بدن از انسولین برای کمک به جمع آوری گلوکزها از سطح خون و انتقال آنها به سلول‌ها برای انرژی استفاده می‌کند. با این حال، در فردی که مبتلا به دیابت است یا انسولین به مقدار کافی تولید نمی‌شود و یا اگر هم تولید شود به خوبی کار نمی‌کند. این اتفاق باعث می‌شود بدن نتواند از کربوهیدرات‌ها به صورت مؤثر استفاده کند و در عوض منجر به بالا رفتن قند در خون می‌گردد. اگر فردی وعده غذایی با کربوهیدرات بالا استفاده کند سبب افزایش شدید قند خونش به خصوص در فرد مبتلا به دیابت خواهد شد. رژیم غذایی برای دیابت نوع ۱ و نوع ۲ بسیار مهم است.
تأثیرات رژیم کتوژنیک بر دیابت چیست؟
در رژیم کتوژنیک دریافت کربوهیدرات‌ها به شدت محدود می‌شود. این رژیم بدن را مجبور به تجزیه چربی‌ها برای به دست آوردن انرژی می‌کند. به فرآیند استفاده از چربی برای تولید انرژی، کتوز گفته می‌شود. این فرآیند منبع سوختی به نام کتون تولید می‌کند. ادعا شده رژیم غذایی کتوژنیک با اثراتی که بر ابعاد مختلف بدن فرد می‌گذارد، می‌تواند در کنترل دیابت مؤثر باشد. این اثرات شامل موارد زیر می‌باشد:
تأثیر بر سطح قند خون
رژیم کتوژنیک به برخی افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ کمک می‌کند، چون به بدن اجازه می‌دهد سطح گلوکز را در مقدار پایین اما سالم تثبیت کند. کاهش مصرف کربوهیدرات در برنامه غذایی می‌تواند افزایش شدید قند خون را از بین ببرد و نیاز به مصرف انسولین را کاهش دهد. پژوهش‌ها بر روی رژیم کتوژنیک در سال ۲۰۱۸ نشان داد این رژیم می‌تواند در کنترل سطح HbA1c نیز مفید باشد. این شاخص، به مقدار گلوکزی اشاره دارد که به همراه هموگلوبین در خون به مدت ۳ ماه همراه می‌شود.
تأثیر بر داروها
رژیم کتوژنیک می‌تواند به کاهش سطح قند خون کمک کند. برخی افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ که رژیم کتوژنیک را نیز دنبال می‌کنند، ممکن است نیازشان به مصرف داروها کاهش پیدا کند. با این حال، محققان هشدار دادند آن دسته از بیمارانی که رژیم کتوژنیک را در کنار انسولین دنبال می‌نمایند، بیشتر در خطر هیپوگلیسمی (قند خون پایین) قرار دارند. هیپوگلیسمی زمانی رخ می دهد که سطح قند خون به ۷۰ میلی گرم در هر دسی لیتر یا کم‌تر از آن می‌رسد. بهتر است زمانی که از دارو استفاده می‌کنید، هر تغییر را با پزشک خود هماهنگ کنید. وقتی داروهای خاصی برای مقابله با دیابت استفاده می‌کنید، مصرف ناکافی کربوهیدرات ممکن است برایتان بسیار خطرناک باشد.
تأثیر بر وزن بدن
رژیم کتوژنیک به چربی سوزی در بدن کمک می‌کند. وقتی فرد تلاش دارد وزن کم کند، تأثیرات مفیدی داشته و بسیار عالی است. این مسئله برای افراد مبتلا به اضافه وزنی که در خطر پیش دیابت یا دیابت نوع ۲ هستند بسیار مفید است. حتی مقدار کاهش وزن به واسطه رژیم غذایی و ورزش می‌تواند کنترل گلیسمی، سلامت کلی و توزیع انرژی در طول روز را در افراد دیابتی بهبود بخشد. نتایج پژوهش نشان دادند افرادی که از رژیم کتوژنیک استفاده می‌نمایند شاهد بهبود قند خون و کنترل آن بودند و برخی نیز کاهش وزن قابل توجهی را تجربه کردند.
بهبود شاخص‌های خونی مرتبط با سلامت
بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند رژیم‌های غذایی کم کربوهیدرات می‌توانند برخی شاخص‌های خونی از جمله تری گلیسیرید، کلسترول، HDL و LDL را نیز تحت تأثیر قرار دهند و موجب بهبود وضعیت این شاخص‌ها شوند، البته در کوتاه مدت ممکن است موجب افزایش سطح کلسترول خون شود اما بیان شده در بلند مدت به سطح نرمال می‌رسند. علاوه بر این، شواهدی نیز بر تأثیر مثبت رژیم کتوژنیک بر روی سطح فشار خون، سطح انسولین و قند خون اشاره دارند.
تأثیر رژیم کتوژنیک بر عملکرد ذهنی و سطح انرژی
برخی از افراد از رژیم کتوژنیک برای افزایش عملکرد ذهنی استفاده می‌کنند. برخی نیز تجربه افزایش سطح انرژی در زمان کتوز را بیان نموده‌اند. در زمان کتوز مغز نیازی به کربوهیدرات در رژیم غذایی ندارد و همه انرژی خود را در طی تمامی ساعات شبانه روز از کتون‌ها تأمین می‌کند و در نتیجه نیازی به کربوهیدرات نیست. در نتیجه کتوز باعث جریان مداوم انرژی به مغز شده و از بروز مشکلاتی که مربوط به نوسانات گلوگز است، پیشگیری می‌شود. این مسئله می‌تواند با افزایش تمرکز به افزایش عملکرد ذهنی شما منجر گردد.
عوارض پیروی از رژیم کتوژنیک در دیابت
زمانی که در رژیم کتوژنیک به طور ناگهانی متابولیسم فرد از مصرف کربوهیدرات‌ها به چربی‌ها و کتون‌ها تغییر می‌کند، ممکن است تا سازگار شدن بدن با سوخت جدید دچار عوارضی در این زمان شود، بروز این عوارض به ویژه در روزهای دوم تا پنجم شروع رژیم بیشتر است. علائم آن ممکن است شامل سردرد، خستگی، گرفتگی ماهیچه و تپش قلب باشد، این علائم در کوتاه مدت برای بسیاری از افراد رخ می‌دهد.
با این تفاسیر رژیم کتوژنیک برای همه افراد مناسب نیست، به خصوص افرادی که مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند فشار خون مزمن، دیابت نوع ۱ و … هستند. از طرف دیگر از آن جا که رژیم کتوژنیک تغییرات زیادی در متابولیسم فرد ایجاد می‌کند، می‌تواند بر روی اثرات دارویی مورد استفاده فرد نیز تغییراتی ایجاد کند. به دلیل وجود محدودیت‌های غذایی در رژیم کتوژنیک حتما پیش از شروع آن با متخصص تغذیه یا پزشک مشورت نمایید تا در صورت نیاز نسبت به تجویز مکمل‌های مورد نیاز و یا تغییر دوزهای دارویی مورد استفاده شما اقدام نمایند. با شروع رژیم کتوژنیک باید مصرف آب و مایعات خود را افزایش دهید، در صورتی که از دست دادن آب و الکترولیت ها در شما زیاد باشد طبق نظر پزشک، ممکن است نیاز به مصرف مکمل‌ها سدیم، پتاسیم و منیزیم داشته باشید و اگر این روند ادامه‌دار باشد حتی ممکن است افزایش میزان کربوهیدرات دریافتی نیز برای فرد مورد نیاز باشد. رژیم کتوژنیک رژیم خوبی برای بلند مدت نیست زیرا دارای محدودیت غذایی بوده و متعادل نیست، این رژیم غذایی فاقد برخی از گروه‌های غذایی مثل غلات و میوه‌ها بوده و در بلند مدت می‌تواند منجر به کمبودهای غذایی شود که خود ممکن است عواقب دیگری به همراه داشته باشد.
نظر متخصصین تغذیه در مورد رژیم کتوژنیک و دیابت چیست؟
رژیم کتوژنیک یکی از چندین برنامه غذایی است که می‌تواند به افراد در کنترل وزنشان کمک کند. با این حال، تعداد زیادی از متخصصین امر سلامت رژیم کتوژنیک را برای کنترل دیابت توصیه نمی‌کنند. رژیم‌های غذایی سرشار از مواد مغذی دیگری هستند که هدفشان متعادل کردن مصرف کربوهیدرات، پروتئین و چربی است. این رژیم‌های غذایی به کنترل وزن بدن و نگه داشتن قند خون در سطح سالم کمک می‌نمایند.
تأثیر رژیم کتوژنیک بر قند خون
رژیم کتوژنیک توانایی کاهش سطوح گلوکز خون را دارد. اغلب، کنترل میزان مصرف کربوهیدرات‌ها در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ توصیه می‌شود، زیرا کربوهیدرات‌ها به قند تبدیل شده و در ابعاد بزرگ‌تر باعث افزایش قند خون می‌شوند. البته، تعیین مقدار مصرف کربوهیدرات‌ها باید به صورت فردی و با کمک متخصص تغذیه تعیین شود. اگر در حال حاضر میزان قند خون بالایی دارید، مصرف زیاد کربوهیدرات می‌تواند خطرناک باشد.
آیا رژیم کتوژنیک در بیماران مبتلا به دیابت توصیه می‌شود؟
به طور کلی، متخصصین امر سلامت رژیم کتوژنیک را به عنوان راهی برای کنترل دیابت توصیه نمی‌نمایند. شاید بهتر است افراد روی چنین مواردی تمرکز کنند: دنبال کردن رژیم غذایی سالم و متعادل همراه با دریافت مقدار زیاد میوه‌ها و سبزی‌های تازه، تقسیم نمودن مصرف کربوهیدرات به صورت متعادل در طول روز، خوردن چندین وعده غذایی کوچک در طول روز به جای یک وعده بزرگ، دنبال کردن توصیه‌های متخصص تغذیه که می‌تواند توصیه‌های فردی برای رژیم غذایی ارائه دهد. یک متخصص تغذیه به افراد کمک می‌کند برنامه تغذیه‌ای مناسب با سبک زندگی‌شان انتخاب کنند. افراد باید نوعی از رژیم غذایی را انتخاب نمایند که برایشان نتیجه بخش باشد.
منابع:
- An evidence-based approach to developing low-carbohydrate diets for type 2 diabetes management: A systematic review of interventions and methods. Diabetes Obes Metab. 2019 Nov;21(11):2513-2525. doi: 10.1111/dom.13837. Epub 2019 Aug 14. PMID: 31347236.
- Effects of low-carbohydrate diets v. low-fat diets on body weight and cardiovascular risk factors: a meta-analysis of randomised controlled trials. Br J Nutr. 2016 Feb 14;115(3):466-79. doi: 10.1017/S0007114515004699. PMID: 26768850.
- Healthline.
